Međunarodni Dan radnika ili Praznik rada ima duboke korijene u 130 godina tradicije radničkog pokreta i napora za poboljšanje uslova rada širom svijeta. U znak sjećanja na stotine hiljada američkih radnika koji su krajem devenaestog stoljeća izašli na ulice, Prvi maj se slavi kao međunarodni praznik rada.

Kako je sve počelo?

Sa porastom industrijske revolucije, porasla je potražnja za radništvom i sindikatima. Tokom 1850-ih godina pokreti radnika širom svijeta imali su za cilj da smanje radni dan sa deset na osam sati. Američka federacija je na provom kongresu 1886. godine pozvala na generalni štrajk 1. maja, a zahtjev je bio osmosatni radni dan što je na kraju kulminiralno pobunom u Haymarketu.

Prvomajski protesti su uslijedili nakon kongresa, a u Čikagu u masi demonstranata eksplodirala je neidentifikovana bomba nakon čega je policija otvorila vatru. U tom sukobu poginulo je više policajaca i civila, a više desetina osoba ostalo je povrijeđeno.

Nakon toga, stotine radničkih vođa i simpatizera je uhapšeno, dok su neki osuđeni na smrt vješanjem. Poslodavci su povratili kontrolu nad radnicima, a radni dan od deset ili više sati ponovo je postao norma.

Druga internacionalna, evropska federacija socijalističkih partija i sindikata, 1889. godine proglasila je 1. maj kao Međunarodni dan radnika. Sve do danas, za radnike i sindikaliste širom planete, prvi maj postao je simbol solidarnosti i borbe za bolje uslove rada.

Ciljevi pokreta koji je pokrenuo Međunarodni dan radnika bili su poboljšanje uslova rada radnika, kao što su bolje plate, kraći radni dani i sigurniji uslovi rada.

Šta je međunarodni praznik rada?

Prvi maj, poznat i kao Praznik rada ili Međunarodni dan radnika obilježava se 1. maja i državni je praznik u više od 80 zemalja svijeta. Simbolično proslavlja doprinos radnika, promoviše radnička prava i obilježava ustrajnost radničkog pokreta.

Prvi maj također obilježava dolazak proljeća na sjevernoj hemisferi, međutim, primarno je ostao povezan sa sindikalnim aktivnostima krajem 19. stoljeća.

Katolička crkva je ustanovila praznik Svetog Josipa Radnika 1. maja 1955. godine, piše Investopedia. Na Prvi maj širom svijeta održavaju se protestni skupovi i demonstracije koji nekada i dovode do sukoba sa policijom.

Svoj puni sjaj Praznik rada doživljava tek sa dolaskom komunista na vlast, kada prvi maj postaje jedan od glavnih državnih praznika na ovim prostorima. U bivšoj SFRJ, Praznik rada ironično postaje – neradni dan.

Ko sve slavi Prvi maj?

Iako ovaj dan vodi svoje porijeklo od borbe američkih radnika za manje radnih sati, Sjedinjene Američke Države službeno ne priznaju Međunarodni praznik rada za Prvi maj. Antikomunistički stavovi tokom Hladnog rata, kao i protivljenje jedinstvu radničke klase, naveli su vlasti da potisnu prvomajsko povezivanje sa radničkim pokretima.

Mnoge zemlje obilježavaju praznike rada na različite datume, a SAD i Kanada slave svoj Praznik rada u septembru.

U bivšem Sovjetskom Savezu, Prvi maj je bio prilika da se oda počast radničkim doprinosima džinovskim paradama na Crvenom trgu, tradicija koja je nestala u decenijama od tada – blijedi ostatak boljševičke revolucije koja je izgubila svoje značenje u modernoj Rusiji.

U Finskoj, Prvi maj je Međunarodni dan radnika i predstavlja završetak školske godine za studente.

Kako bi stvari bile jednostavne, Finci su spojili sve tradicije u jedan dan: pagansko proljeća, katoličke tradicije i proslave studenata i radnika na praznik koji zovu Vappu (po svetici Walpurge). Ona je proglašena za sveticu 1. maja 870. godine nove ere, a noć između 30. aprila i 1. maja postala je Valpurgijska noć. Tokom ovog dana, Finci se oblače u specifične odjevne predmete, piju sima (voćni alkohol) i jedu munkki (krofne s okusom). Ukratko, Fincima je ovo slobodan dan za zabavu.

U Poljskoj, prvi maj tijesno prati Dan ustava 3. maja. Ova dva datuma zajedno često rezultiraju dugim vikendom zvanim Majówka, koji može trajati do 9 dana: od 28. aprila do 6. maja, uz cijenu uzimanja samo 3 slobodna dana. Ljudi često putuju, a Majówka se nezvanično smatra početkom sezone roštiljanja u Poljskoj.

U Kazahstanu se 1. maj slavi kao praznik jedinstva, ovaj svijetli proljetni praznik održava se u svakom gradu Kazahstana prijateljskom povorkom centralnim ulicama gradova, kao i raznim zabavnim, kulturnim, društvenim, političkim i svečani događaji. Praznik rada, sa druge strane, obilježava se na zadnju nedjelju u septembru.

Neke zemlje, uključujući Veliku Britaniju i Irsku, slave prvi ponedjeljak nakon 1. maja kao praznik.

Japanska vlada Prvi maj nije zvanično proglasila kao državni praznik, ali kako se nalazi između ostalih državnih praznika, to je slobodan dan većinu japanskih radnika. Mnogi poslodavci to daju slobodan dan, a inače radnicima je to “plaćeno odsustvo”. Prvi maj se javlja tokom “Zlatne sedmice”, zajedno sa 29. aprilom (“Shōwa Day”), 3. majem (“Dan sjećanja na Ustav”), 4. majem (“Dan zelenila”) i 5. majem (“Dan djeteta”).

Radnici uglavnom uzimaju slobodan dan na poslu ne toliko da bi se pridružili uličnim skupovima ili sindikalnim okupljanjima, već više da bi otišli na odmor nekoliko uzastopnih dana. Japan ima dugu istoriju radničkog aktivizma.

U Bosni i Hercegovini kao i Srbiji, 1. maj (i 2. maj) je slobodan dan na poslu i dan van škole. Jedan je od najvećih narodnih praznika i jedini službeni praznik iz socijalističkih vremena koji se još uvijek službeno obilježava. Ljudi ga slave širom ove dvije zemlje, a po tradiciji 1. maj se obilježava seoskim piknicima i roštiljanjem na otvorenom.

Praznik rada u različitim državama i teritorijama uglavnom pada na druge dane. Samo na sjevernoj teritoriji Australije i Queenslandu praznik rada slavi se prvog ponedjeljka u maju, koji je državni praznik pod nazivom “Prvi maj”. Queensland održava najveće mitinge u Australiji, sa skupom koji u prosjeku ima 30.000 ljudi.

Novozelandski radnici bili su među prvima u svijetu koji su zatražili pravo na osmosatni radni dan 1840. godine. Praznik rada prvi put je proslavljen na Novom Zelandu 28. oktobra 1890. godine, a pada svake godine na četvrti ponedjeljak u oktobru.

U mnogim zemljama, Praznik rada se slavi na drugi datum, često od posebnog značaja za radnički pokret u toj konkretnoj zemlji. Ovim praznikom prepoznajemo mnoge doprinose koje su radnici dali snazi, prosperitetu i blagostanju svih država u svijetu.

Program N1 televizije možete pratiti UŽIVO na ovom linku kao i putem aplikacija za Android|iPhone/iPad