Da li se slavi Uskrs ili Vaskrs? Da li je pravilno reći "Hristos vaskrse" ili "Hristos voskrese"? Ovo su glavne, ali ne i jedine jezičke nedoumice koje se tiču najvećeg hrišćanskog praznika.

Lingvisti tvrde jedno, crkveni autoriteti drugo, a i ljudi iz naroda imaju svoj stav po ovom pitanju. Da li ipak postoji pravi naziv za obilježavanje Hristovog vaskrsenja, koji je prikladniji, imajući u vidu istoriju i tradiciju? Odgovor na ovo pitanje je potvrdan, a ovo su objašnjenja.

Stav lingvista

U svom “Rečniku jezičkih nedoumica” Ivan Klajn je tvrdio da je jednako pravilno reći i Uskrs i Vaskrs. Prvi oblik je uobičajen u narodnom jeziku, a drugi vuče korijene iz crkvenoslovenskog jezika i više ga koristi sveštenstvo.

Crkvenoslovenski je liturgijski jezik u slovenskim pravoslavnim crkvama. To je bio književni jezik sve do reforme Vuka Karadžića. Do sredine 18. vijeka korišten je srpskoslovenski, prema kome je pravilno reći Vaskrs. Nakon toga, međutim, u upotrebu ulazi ruskoslovenski, tj. dolazi do ruske redakcije staroslovenskog jezika, zbog čega su riječi sve više počele da se izgovaraju na ruski način, sa slovom “o” u prvom slogu. Na taj način smo dobili: Voskresenije, voskresnuti, voskrese, piše Istorijski zabavnik.

U govornom jeziku “v” u riječima kao što su Vaskrs i vaistinu je postalo “u”, pa tako danas većina kaže Uskrs i uistinu, umjesto prethodnih oblika. S druge strane, ljudi će vam čestitati “Uskrs” sa riječima “Hristos vaskrse”, ali to nije ni prva ni posljednja nekonzistentnost u srpskom govornom jeziku.

Stav pravoslavne crkve

Mada mnogi pravoslavni sveštenici govore Uskrs, u crkvenom kalendaru stoji da pravoslavci ove godine u nedjelju 16. aprila slave vaskrsenje gospoda Isusa Hrista – Vaskrs.

“Ovaj oblik je bliži originalnom staroslovenskom izrazu i potpuno saglasan crkvenoslovenskom VO-skresenije. Koliko se ovaj način izražavanja sačuvao u crkvenoj svijesti svjedoče i nazivi drugih praznika koji počinju istim prefiksom kao što su VA-znesenje, VA-vedenje i drugi. Teško je da ćete čuti da neko kaže praznik Uznesenja ili Uvedenja, a većina će reći Uskrs”, objasnio je za Istorijski zabavnik Ivan Neđić, profesor pripravnik Bogoslovije Svetog Arsenija u Sremskim Karlovcima.

Mnogi krive Srpsku pravoslavnu crkvu jer je dozvolila da se riječ Uskrs ustali u govornom jeziku i nije dovoljno edukovala narod o pravilnijem obliku – Vaskrs. Drug pak tvrde da je “glavni krivac” obrazovni sistem poslije Drugog svjetskog rata u kome su svi učili srpskohrvatski jezik, prema kome je Uskrs naziv najvećeg hrišćanskog praznika.

Šta je onda pravilno reći?

Mada nećete puno pogriješiti ako koristite bilo koji oblik, pošto su i Uskrs i Vaskrs prihvaćeni u srpskom jeziku, ako vam je stalo da se u potpunosti držite tradicije Srpske pravoslavne crkve, pravilnije je reći Vaskrs i pozdravljati ljude sa “Hristos vaskrse” i otpozdravljati sa “Vaistinu vaskrse” kada se na ovaj dan susretnete s njima.

Program N1 televizije možete pratiti UŽIVO na ovom linku kao i putem aplikacija za Android|iPhone/iPad