Turbulencije postaju sve jače: Koje su najugroženije avionske rute na planeti

Avion je ušao u jaku turbulenciju, koja je ljude bacala do plafona, a kolica sa hranom letjela su po kabini. Jedan putnik je rekao da je osjećaj bio kao zemljotres. Avion je morao prinudno da sleti u Mineapolis, gdje je 25 osoba hospitalizovano, podsjeća CNN.

Ovo je samo posljednji u nizu incidenata sa turbulencijama koji su doveli do povreda, hospitalizacija, pa čak i smrti. Naime, 73-godišnji muškarac prošle godine je doživio srčani udar tokom teške turbulencije na letu iz Londona za Singapur.

Šta je turbulencija i zašto nastaje?

Turbulencija nastaje zbog poremećaja u atmosferi i jedna je od najnepredvidljivijih vremenskih pojava za pilote.

Kretanje vazduha se može uporediti sa vodom u reci: kada nema prepreka, teče glatko, ali kada naiđe na stenu, nastaje vrtložni haos - turbulencija.

Umjerena do ekstremna turbulencija događa se desetinama hiljada puta godišnje širom svijeta. Za većinu putnika to su samo „poskoci“, ali u ozbiljnijim slučajevima može doći do strukturnih oštećenja aviona, privremenog gubitka kontrole i povreda. Samo u SAD-u je između 2009. i 2024. godine zabilježeno preko 200 ozbiljnih povreda izazvanih turbulencijom.

Dobra vijest: smrtni ishodi su izuzetno retki, a vezivanje pojasa gotovo uvijek sprječava teže povrede.

Loša vijest: turbulencije se pojavljuju sve češće, posebno na najprometnijim rutama — i biće još gore kako se planeta zagrijeva.

Najproblematičnije rute na svijetu

Veb-sajt Turbli, specijalizovan za prognoziranje turbulencija, analizirao je više od 10.000 avionskih ruta uz podatke iz meteoroloških agencija kao što su NOAA (SAD) i Met Office (UK), kako bi identifikovao najnemirnije letove.

„Turbulencija jeste haotična, ali postoje obrasci“, kaže Ignacio Gallego Marcos, osnivač Turblija i stručnjak za dinamiku fluida.

Najgora ruta: Mendoza (Argentina) – Santjago (Čile)

Let preko Anda, impozantnog planinskog venca, nudi spektakularne poglede, ali je ujedno i najturbulentniji let na svetu. Planine djeluju kao prepreke koje mijenjaju strujanje vazduha, stvarajući „vazdušne talase“ koji mogu putovati stotinama kilometara - i kad se „slome“, nastaje haotična turbulencija.

Među najgorim rutama su:

• Andi (Južna Amerika)
• Himalaji (Azija)
• Stenovite planine u SAD (Denver, Solt Lejk Siti)
• Alpi u Evropi (Francuska, Švajcarska, Italija)
• Turbulencija bez oblaka - „iz vedra neba“

Još opasnija je turbulencija u čistom vazduhu (clear-air turbulence) - javlja se bez ikakvih vizuelnih znakova i najčešće je povezana sa mlaznim strujama (jet streams) visoko u atmosferi, gdje lete avioni.

Nastaje zbog tzv. vetroneusklađenosti (wind shear) — naglih promjena brzine i pravca vjetra na malim visinskim razdaljinama.

Primjer iz Azije: Let između japanskih gradova Natori i Tokoname je jedan od najturbulentnijih zbog izuzetno jake japanske mlazne struje. Ona nastaje kada se hladan sibirski vazduh sudari sa toplim strujama iz Pacifika.

Sličan efekat postoji i na istočnoj obali SAD-a, gde se topli vazduh iz Meksičkog zaliva sudara sa hladnim iz Kanade, jačajući turbulenciju preko Severnog Atlantika.

Klimatske promjene pogoršavaju situaciju

Kako se Zemlja zagrijeva, razlike u temperaturama u gornjoj atmosferi postaju veće, što stvara nagli porast brzine vjetra i intenzivniju turbulenciju.

Studija iz 2023. pokazuje da se snažne turbulencije iznad Sjevernog Atlantika javljaju 55% češće nego 1979. godine, a u unutrašnjosti SAD-a bilježi se porast od 41%.

Prognoza: Do kraja vijeka, broj turbulencija koje mogu izazvati povrede udvostručiće se ili utrostručiti.

Oluje i kumulusi - iznenadna vertikalna gibanja

Još jedan opasan oblik turbulencije javlja se u blizini ekvatora, gdje su jake oluje i ogromni kumulusi česti. Oni izazivaju nagla vertikalna kretanja vazduha, koja mogu biti izuzetno jaka i nepredvidiva.

Piloti ih obično izbjegavaju pomoću radara, ali neki izboji nisu vidljivi, posebno kada se formira više oluja istovremeno, što je moguće izazvalo incident na letu iz Londona za Singapur prošle godine.

Da li su avioni bezbjedni?

Da. Letenje je i dalje najsigurniji oblik prevoza. Avioni su konstruisani da izdrže i jake turbulencije, a vezivanje pojasa je najefikasnija zaštita.

╰┈➤ Program N1 televizije možete pratiti UŽIVO na ovom linku kao i putem aplikacija za Android /iPhone/iPad