Evropska komisija postavila je rok do 2025. godine, kada bi neke od balkanskih zemalja trebalo da se pridruže Evropskoj uniji. Međutim, Bruxelles vidi samo Srbiju i Crnu Goru kao stvarne kandidate.
Vrata su formalno otvorena i za Albaniju, Bosnu i Hercegovinu, Kosovo i Makedoniju, ali ove zemlje su ostavljene u sivoj zoni, bez ikakvih vremenskih okvira i mapa puta. One su ostavljene na čekanju, bez opipljivih izgleda da postanu članice, i bez ikakvog objašnjenja šta je to što ih čini manje vrijednim kandidatima od Srbije i Crne Gore, s obzirom na činjenicu da su ove dvije zemlje podjednako siromašne, neliberalne i nedemokratične kao i preostale četiri.
Sa izvjesnom dozom cinizma, moglo bi se zaključiti da su Srbija i Crna Gora nagrađene zbog agresije na Bosnu i Hercegovinu i Kosovo, i permanentnih pritisaka Srbije na Makedoniju, dok su zemlje-žrtve kažnjene. Međutim, pažljiviji pogled na populacijsku strukturu četiri nenagrađene zemlje otkriva da one, za razliku od Srbije i Crne Gore, imaju relativni višak muslimanskog stanovništva. Do sada su postojale dileme oko toga da li Evropsku uniju treba smatrati ekskluzivnim kršćanskim klubom, imajući u vidu dugogodišnju diskriminaciju spram Turske i njen tretman kao neželjenog kandidata. Nakon nove strategije Evropske komisije za Balkan, nema više takvih dilema: zemlje koje birokrati iz Bruxelles percipiraju kao muslimanske – bez obzira na stvarni procent muslimana među njihovim stanovništvom – ne tretiraju se kao evropske.
Ponovno uskrsnuće ove logike, sada otjelovljene u opipljivoj strategiji, vodi Evropu nazad ka njenim pred-Westphalskim korijenima, u daleka vremena Krstaških ratova ili vremena Opsade Beča. Ono također signalizira konačni trijumf najreakcionarnijih populističkih ideologija u suvremenoj Evropi, zasnovanih na odbacivanju svih onih koje percipiraju kao „druge“. To signalizira konačni trijumf neiskorjenjive evropske ksenofobije. Ili – da upotrijebimo riječ bližu vjerojatnom autoru ove strategije, Komesaru za proširenje EU, Johannesu Hahnu – trijumf onoga što se obično naziva Ausländerfeindlichkeit.
I sada, koje opcije su preostale praktično isključenim balkanskim zemljama, nakon tolikih njihovih napora da se prikažu kao vjerodostojni kandidati za članstvo u EU? Ima smisla u tvrdnjama da neke od njihovih vladajućih oligarhija, a posebno trodijelna oligarhija u Bosni i Hercegovini, zapravo nikada nisu ni željele da se pridruže Evropskoj uniji, jer bi vladavina prava koju bi nametnula EU potpuno uništila njihovu samodržačku vlast. Logično je, stoga, da ova trodijelna oligarhija hvali strategiju koja zemlju treba da održi daleko od članstva u EU, dok u isto vrijeme zavarava stanovništvo tvrdnjama da ta strategija predstavlja siguran put ka EU. No, šta sa svim ovim ljudima, razdvojenim u tri etnička karantena, koji vjeruju da bi pridruživanje Evropskoj uniji riješilo sve njihove političke i ekonomske probleme, i koji odbijaju da se pomire sa idejom da bi EU mogla biti ekskluzivni klub, koji nije otvoren za njih? Koje su opcije njima preostale?
Oni ne mogu započeti sveopću revoluciju i potpuno zamijeniti postojeću trodijelnu oligarhiju vlastitim demokratskim predstavnicima. Ipak, oni mogu izvršiti pritisak na tu oligarhiju da usvoji i ubuduće vodi multi-opcijsku vanjsku politiku, orijentiranu prema nekoliko geopolitičkih centara: jedan od njih može ostati Bruxelles, ali Washington, Moskva, Peking, Ankara, Teheran, i drugi, također bi trebalo da budu uzeti u obzir. Jer, politika bez alternative, kao što je ona koja samo ponavlja svoju posvećenost evropskim integracijama, bez ikakvih drugih geopolitičkih opcija, zapravo i nije nikakva politika.
U tom pogledu, prezentirana strategija Evropske komisije jasno je demonstrirala svu uzaludnost vanjskopolitičkog pristupa koji ne poznaje alternativu: bez obzira koliko puta ponovite svoju posvećenost evropskim vrijednostima, principima i integracijama, birokrati koji upravljaju Evropskom unijom mogu vam jednostavno reći da nikada nećete igrati u istom timu sa njima. No, takvo proizvoljno ali definitivno odbijanje neminovno gura zemlju da traga za vlastitim geopolitičkim alternativama. A krajnje je vrijeme da i narod i intelektualne i političke elite u Bosni i Hercegovini shvate da Bruxelles nije jedina opcija u igri, i da postoje drugi geopolitički centri čiji interesi bi se mogli poklopiti sa interesima Bosne i Hercegovine. Ipak, svi oni bi prvo trebalo da demonstriraju sposobnost da identificiraju interese Bosne i Hercegovine, što znači da bi je prvo morali jasno vidjeti kao suverenu državu sa svojim vlastitim interesima, a ne kao bilo čiju marionetu.
Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES) iz Ljubljane, Slovenija, redovno analizira događanja na Bliskom istoku i Balkanu. Dr. Zlatko Hadžidedić je član Međunarodnog instituta IFIMES.
