Kako ruski uticaj slabi na Zapadnom Balkanu

U izvještaju se navodi da Rusija i dalje predstavlja prijetnju na Zapadnom Balkanu, ali da se, uz dovoljnu političku volju, njen destabilizirajući uticaj može značajno obuzdati.

Analitičarka Bojana Zorić u izvještaju se navodi da, kako sve balkanske zemlje “sve više gledaju ka Zapadu, Moskvi ostaje samo uloga remetilačkog faktora”.

Ipak, iako Rusija nema ni ekonomsku ni institucionalnu sposobnost da se predstavi kao održiva alternativa EU, izvještaj upozorava da “nastavlja da koristi podjele i ranjivosti u regionu” kako bi ostvarila svoje strateške interese.

“Pad energetske poluge”

Jedan od “ključnih ciljeva Kremlja” jeste sprečavanje daljeg proširenja NATO-a i EU, kao i ometanje evroatlantske integracije regiona—razvoja koje Moskva vidi kao direktnu prijetnju svom geopolitičkom uticaju. Ipak, sve veća slabost Rusije ogleda se u njenoj “slabećoj strateškoj poziciji” na Zapadnom Balkanu.

Albanija, Crna Gora i Sjeverna Makedonija—zemlje kandidati za članstvo u EU i članice NATO-a—potpuno su usklađene sa Zajedničkom vanjskom i sigurnosnom politikom EU (CFSP). Čak je i Srbija, koju se često vidi kao rusko uporište, “pokazala znakove okretanja ka Zapadu”, naročito u oblasti nabavke oružja. Iako Beograd zadržava “jake odbrambene trgovinske veze” s Moskvom, njegova modernizacija vojske i razvoj sigurnosnih partnerstava ukazuju na “strateški zaokret” prema zemljama EU. Posebno je značajno što je Srbija 2024. godine kupila 12 francuskih višenamjenskih borbenih aviona Dassault Rafale kako bi zamijenila svoju zastarjelu flotu iz sovjetskog doba.

Iz ekonomske perspektive, izvještaj ističe da se “pad energetske poluge ogleda u smanjenju ekonomskog prisustva Rusije u regionu”. Godinama je gasna industrija služila kao “moćan alat uticaja”, zadovoljavajući veliki dio energetskih potreba regiona. Ali kako energetski monopol Moskve slabi, prijeti joj gubitak jednog od najučinkovitijih sredstava pritiska na vlade u regionu. Budući da je TurkStream/Balkan Stream sada jedini gasovod koji ruski gas isporučuje Srbiji preko Bugarske, šire promjene u evropskom snabdijevanju gasom “natjerale su Srbiju da razmotri opcije diverzifikacije”. Osim toga, kada je riječ o trgovini i investicijama, EU i njene članice “preovlađujuće dominiraju” na Zapadnom Balkanu.

Izvještaj EUISS-a se takođe bavi ruskim alatima za miješanje u regionu. Posebno se Srpska pravoslavna crkva identifikuje kao “ključni instrument uticaja”, koji ima “značajnu društveno-političku moć” u zemljama s pretežno pravoslavnim stanovništvom—uključujući Srbiju, Crnu Goru, Sjevernu Makedoniju i entitet Republiku Srpsku u Bosni i Hercegovini. Moskva koristi zajedničko slavensko nasljeđe i pravoslavne hrišćanske tradicije kako bi “njegovala osjećaj srodstva”, narativ koji se često pojačava putem javne diplomatije i medijskih kanala koje podržava država.

U informacijskoj sferi, regionalni mediji poput Sputnjika i RT Balkan (pokrenut u Srbiji u novembru 2022. uprkos ograničenjima EU) igraju ključnu ulogu u širenju poruka Kremlja po balkanskim zemljama. Decentralizirana priroda društvenih mreža—”gdje pojedinci lako dijele sadržaj, često bez nadzora i odgovornosti”—omogućava brzo širenje dezinformacija, koje postaju “duboko ukorijenjene u informacijskom ekosistemu”, odjekujući i pojačavajući narative koje oblikuje Moskva.

Kako EU može umanjiti ruski uticaj

Na kraju je Zorić iznijela nekoliko prioriteta za EU i njene članice kako bi “dalje smanjile štetan uticaj Rusije” na Zapadnom Balkanu.

Prije svega, istaknuta je potreba da se izbjegnu politički i strateški vakuumi koje EU ostavlja nepopunjenima—posebno u zemljama poput Sjeverne Makedonije, koja je promijenila ime kako bi napredovala ka članstvu u EU, ali i dalje se suočava sa zastojevima u pregovorima o pristupanju. “Ova produžena stagnacija se koristi kao oružje od strane ruskih i lokalnih aktera uticaja”, upozorava izvještaj.

Izvještaj takođe preporučuje formiranje “koalicije voljnih” kako bi se uvele ciljanje sankcije protiv lokalnih aktera, pojedinaca i kompanija u regionu. Ističe se da bi “koordinirani pristup” među nekoliko zemalja članica bio “daleko efikasniji u jačanju kredibiliteta EU”.

Još jedna preporuka jeste jačanje javne diplomatije na terenu kroz širenje obrazovnih i omladinskih programa koje finansira EU, organizovanje događaja s temama o EU kako bi se “njegovao osjećaj evropskog identiteta”, te povećanje prisutnosti EU u lokalnim zajednicama kako bi se pokazali “opipljivi pozitivni rezultati” investicija iz EU.

U izvještaju se također ističe da EU treba “pojačati svoj odgovor podrškom nezavisnom novinarstvu”.

╰┈➤ Program N1 televizije možete pratiti UŽIVO na ovom linku kao i putem aplikacija za Android /iPhone/iPad