Oliver Stone - holivudski velikan jedno je od najzvučnijih imena filmske industrije danas. Iako mnogo kritikovan - Stone je bio i ostat će jedan od najsvestranijih filmskih radnika današnjice.

U svojoj dugoj i plodonosnoj karijeri zaradio je tri nagrade Oscar, a bio je nominovan čak 31 put, uključujući i osam nominacija za glumu, šest za scneario i tri za režiju. U karijeri koja traje od 1971. godine ostvario je gotovo sve, a svojim radom i unikatnim idejama zacementirao se među legende Hollywooda.

Režirao je dugometražne, kratkometražne filmove, dokumentarce, ogolijevao je kontroverzne historijske ličnosti i događaje, često na kontroverzan način, ali je uvijek ostao dosljedan sebi.

Počevši od samog otvaranja filma, sa bijelim tekstom na crnoj pozadini – do svršetka, Stoneovskog završetka radnje. U svojoj karijeri eksperimentisao je sa mnogo uglova gledanja, stilova – a svoje glumce tjerao je na ivicu lomljenja – što im je na koncu svima donosilo Oscare.

Mnogo puta je zakazao – ali se svaki put vratio. Od studija na Univerzitetu Yale je odustao, postao je vojnik i služio je u Vijetnamu. Odatle inspiracija za njegov Vijetnamski triptih koji ga je vinuo u vasionu, ali dao i inspiraciju za rad u mnogočemu.

Vijetnamski triptih

Služeći vojsku upoznao se sa bendom The Doors, drogama, Jefferson Airplaneom i svime onime što je obilježilo šeszdesete godine prošlog vijeka. Vlasnik je vojnih odlikovanja Bronzana zvijezda za Galantriju i Purpurno srce.

Nakon povratka iz rata, Stone se nije želio vratiti na fakultet, barem ne Yale. Nastavio studij na Filmskoj školi Univerziteta u New Yorku gdje je diplomirao 1971. Radio je na poslovima održavanja palube na brodovima američke trgovačke mornarice, te kao vozač taksija u New Yorku, reklamni prodavač, asistent produkcije i kurir.  

Život na platnu počeo je sa Last Year in Viet Nam, Seizureom, nakon čega je odvojio sedam godina za snimanje dva filma, Mad Man of Martiniwue i The Hand, gdje mu je Michael Cane glumio glavnu ulogu.

Pisao je scenarije za filmove poput Midnight Express (koji mu je donio i prvog Oscara), Conan The Barbarian i Scarface – ali tu nije bio ni sami početak njegove slave.

SAD i svijet se sa likom i djelom Olivera Stonea počinje upoznavati sredinom osamdesetih godina. Snimio je film Salvador, međutim – pravo vijetnamsko iskustvo donio je sa legendarnim, po mnogima i najboljim ratnim filmom svih vremena – Platoon iz 1986. godine.

Stone za za režiju Platoona dobio i Oscara, kao i za najbolji film, dok su njegovi glumci Tom Bernger i Willem Defoe dobili nominacije.

Godinu dana poslije kritika je fenomenalno prihvatila film Wall Street sa Charliejom Sheenom i Michaelom Douglasom. Kreativni zamah nastavio je sa filmom The Talk, a 1989. godine od Toma Cruisea pravi ozbiljnog glumca dajući mu povjerenje u filmu Born od 4th of July.

Taj film mu donosi Oscara za najbolju režiju, ukupno trećeg u karijeri. Kao producent je nagrađen za film Reversal of Fortune, a u režisersku stolicu se vraća 1991. godine kada je uradio sada već legendarni, psihodelični i kontroverzni film the Doors, gdje je Jima Morrisona glumio Val Kilmer.

Doorsi zasjenili njegov najdraži film

Doorsi su mu uspjeli zasjeniti njegov najdraži film koji je proizveo do danas, a riječ je o filmu JFK, također iz 1991. godine – koji govori o zavjeri iza ubistva možda i najpopularnijeg predsjednika SAD-a do dan danas.

Kritičari kažu da je JFK njegov najmultidimenzionalniji film – ali nije mu uspio donijeti trećeg Oscara za režiju. Tu nije stao sa Vijetnamom inspirisanim temama, nego je 1993. godine snimio Heaven and Earth, koji priča radnju iz ugla vijetnamske djevojčice – u kojem glumi i Tommy Lee Jones.

1994. godine izlazi izuzetno nasilni i kontroverzni Natural Born Killers sa Woodyjem Harrelsonom, Juliette Lewis i Tomom Seizmorom, a scenario je radio niko drugi do Quentin Tarantino. Ovaj film mnogi su poredili sa A Clockwork Orange Stanleyja Kubricka – a i dan danas će Mickey i Mallory, dvojac iz filma ostati upamćeni kao sinonim za Olivera Stonea van Vijetnama.

Kontroverznim temama tu ne dolazi kraj, jer je uslijedio Nixon, a uprkos dobrim kritikama – film nije opravdao uloženi budžet.

Pored režiranja Stone je radio kao producent na više projekata, žanrovski različitih. Sjetimo se Any Given Sunday, gdje mu je glavnu ulogu glumio Al Pacino, U Turn sa Jennifer Lopez i Seanom Pennom te Alexander, propalom historijskom dramom.

Uprkos finansijskim usponima i padovima – Oliver Stone je uvijek bio Oliver Stone. Radio je ono što je želio – i nije se mnogo osvrtao na riječi odvraćanja.

Početkom novog milenija pronašao je strast u režiranju dokumentarnih filmova, a sve je krenulo sa Comandante o kubanskom vladaru Fidelu Castru. Zatim je 2009. uslijedio South of Border, Castro in the Winter i serija TV dokumentaraca pod nazivom The Untold History of United States.

Drugovao je Stone i sa Hugom Chavezom u filmu Mi Amigo Hugo, a posljednja kontroverza jeste njegov razgovor sa Vladimirom Putinom, pod nazivom Putin Interviews.

Od 1999. godine do prošle 2016. Stone je snimio šest dugometražnih filmova gdje je radio kao režiser. Pomenuli smo promašaj zvani Alexander, a uslijedili su World Trade Center, W., Wall Street: Money Never Sleeps, Savages i posljednji Snowden.

Sve je bazirano na ličnom iskustvu

Interesantno, on se pojavljuje u skoro svim svojim filmovima. A ako ne, tu kameleonsku ulogu prepusti svom sinu Seanu Stoneu. Izbjegava rad u studiju, koristi praktičnu postavku, a njegovi filmovi često su kritikovani zbog njegovih “ljevičarskih stavova i kritičkog ostvrta na političko stanje u SAD-u”.

Sumirano. Kudio je Vietnam, jer je služio tamo. Kudio je Wall Street, jer mu je otac bio broker. Od kokaina je odustao nakon što se preselio u Francusku da radi film Scarface, a u javnim ispupima često priča kako ga je otac, Louis Stone vodio kod prostitutke da izgubi nevinost u kasnim tinejdžerskim godinama.

Njegov mentor bio je Martin Scorsease, a najbolji prijatelj mu je Tommy Lee Jones, s kojim dijeli datum rođenja, 15. septembar 1946. Entertainment Weekly ga je stavio na listu najboljih režisera današnjice, a glumci poput Jamesa wooda, Lee Jonesa, Berengera, Michaela Douglasa, Toma Cruisea, Anthony Hopkinsa – često mu se zahvaljuju na povjerenju.

Dok je studirao na Yale Univerzitetu, bio je u klasi zajedno sa Billom Clintonom i Georgeom W. Bushom, a od 1996. godine ima zvijezdu na holivudskom Šetalištu slavnih.

Žestok krizičar nacionalizma i patriotizma

Najmrže teme su mu nacionalizam i patriotizam. Ironično, najpoznatiji je postao režirajući filmove koji se bave tim temama.

“To su dvije zle sile koje poznajem u historiji svijeta. Uzrokovale su više smrti i razaranja ljudi i duša nego li bilo šta drugo ikada”.

“Hladni rat za mene je bio najiritantniji. Cijeli život sam bio u procjepu između militarizma, vojnog budžeta i tog slijeda misli koji diktira rat i crpi energiju. Ne shvataju, pravi neprijatelji su nacionalizam i patriotizam”.

Film obožava – ali od njega ne voli praviti biznis. Danas, zalaže se za balans moći u svijetu – i tvrdi da je opasno da SAD govori svim zemljama na svijetu šta da rade, osim Rusiji i Kini. Svijet mora bit bolje mjesto, ako pitate Olivera Stonea.

Moglo bi se još mnogo pisati o prominentnom režiseru, čovjeku koji srčano brani svoje filmove (čak i one koje ljudi ne vole, a kritika mrzi). Trenutno radi na pripremi TV serije koja će nositi naziv Guantanamo, zbog čega će vjerujemo – još dugo biti u javnosti i braniti svoja stajališta.

Šta ispičati o režiseru koji ima tačno 60 nagrada sa svih najznačajnijih festivala na svijetu uz 53 nominacije.

N1 pratite putem aplikacija za Android | iPhone/iPad i društvenih mreža Twitter | Facebook i UŽIVO na ovom linku.