Uprkos upozorenjima stručnjaka UN-a da se prodaja naoružanja u Izrael obustavi zbog mogućih ratnih zločina nad civilima u Gazi, Srbija je nastavila sa izvozom. Sa poslednjom pošiljkom u julu od 7.3 miliona eura, vrijednost oružja ili municije prodatog Izraelu ove godine iznosi 23.1 miliona eura, otkrivaju u zajedničkom istraživanju BIRN i izraelski list Haaretz.

Vodeće državno preduzeće u Republici Srbiji za izvoz naoružanja, Jugoimport-SDPR, izvezlo je u julu oružje i/li municiju u Izrael vrijednu 7.3 miliona evra, ignorišući, između ostalih, apele stručnjaka UN-a da se zaustavi prodaja oružja toj zemlji zbog mogućih ratnih zločina nad palestinskim civilima u Gazi.

Prema izvoznim podacima sa portala koji sakuplja poslovne podatke državnih institucija, a u koji je BIRN imao uvid, sa julskom pošiljkom, SDPR je u toku 2024. u Izrael izvezao robu vrijednu ukupno 23.1 miliona eura. Ovaj izvoz se dešava u toku izraelske vojne operacije u Gazi tokom koje je ubijeno više od 40 hiljada Palestinaca i u kojoj preko 90 hiljada ranjeno, prema podacima Ministarstva zdravlja u Gazi. Izrael je, takođe, 11 mjeseci u ratu sa Hezbolahom u Libanu, što dodatno utiče na porast potrebe za naoružanjem.

Podaci o pošiljci u julu se poklapaju sa pet letova izraelskih vojnih aviona sa beogradskog aerodroma „Nikola Tesla“ do izraelske zrakoplovne vojne baze Nevatim, a koje su identifikovali BIRN i izraelski list Haaretz, koristeći javno dostupne podatke sa sajtova koji prate avionske letove, piše BIRN.

U prethodnom istraživanju, BIRN i Haaretz identifikovali su šest letova – u februaru, martu i maju – koji se također poklapaju sa izvoznim podacima.

Najmanje 15 letova od decembra 2023. do danas napravili su izraelski vojni avioni ili avioni poznati po transportu naoružanja u Izrael. Polijetali su iz Beograda ili Niša, a krajnje odredište im je bila zrakoplovna vojna baza Nevatim, smeštena nedaleko od grada Berševe u jugoistočnom Izraelu. Prema statistici koju preko 10 mjeseci sakuplja Haaretz, Srbija je u vrhu liste zemalja iz koji lete izraelski vojni avioni. Ubjedljivo na prvom mjestu su baze Sjedinjenih Američkih Država širom sveta.

Volker Turk, visoki povjerenik UN-a za ljudska prava, 15. augusta je situaciju u Gazi nazvao “nezamislivom”.

“Ova nezamisliva situacija je u velikoj mjeri posljedica ponavljajućih neuspjeha izraelskih odbrambenih snaga da se pridržavaju pravila ratovanja. Prosječno oko 130 ljudi svaki dan je ubijeno u Gazi tokom posljednjih 10 mjeseci”, izjavio je Turk.

“Razmjere izraelskog vojnog razaranja domova, bolnica, škola i bogomolja je duboko šokantno”, istakao je.

Zabrinutost zbog ratnih zločina

Pet letova u julu desila su se u dva dana. Izraelski transportni avion letio je dva puta zaredom tog 21. jula iz Beograda ka zrakoplovnoj bazi Nevatim. Sljedećeg dana, tri različita izraelska Lockheed C-130 aviona – registarskih brojeva 545, 663, 667 – posjetili su aerodrom „Nikola Tesla“ da bi se ubrzo vratili u bazu Nevatim.

Istraživanje BIRN-a i Haaretz-a identifikovalo je još tri leta u augustu – Air Force Boeing 707, registarskog broja 272, letio je iz Niša u Nevatim 1. augusta; još dva leta su se desila 20 augusta, ovoga puta iz Beograda, ponovo isti Boeing 707, kao i Lockheed C-130, registarskih oznaka 420. Međutim, novinari nisu uspjeli da potvrde vezu ovih letova sa zvaničnim izvozom oružja ili municije.

Svi letovi koji se poklapaju sa SDPR-ovim izvozom naoružanja ove godine desili su se nakon što je Međunarodni sud pravde 26. januara naredio Izraelu da spriječi svoje vojne snage da čine ili podstiču na genocid nad Palestincima, a kao odgovor na tužbu za genocid koju je podnijela Južna Afrika.

Od tada se situacija drastično pogoršala. Vijeće UN-a za ljudska prava 5. aprila ove godine podržao je poziv da se “zaustavi prodaja i dostavljanje oružja, municije i druge vojne opreme Izraelu”, a kako bi se “zaustavila dalja kršenja međunarodnog humanitarnog prava i povrede ljudskih prava”.

Glavni tužilac Međunarodnog suda pravde u Hagu 20. maja je odobrio i nalog za hapšenje izraelskog premijera Benjamina Netanyahua i ministra odbrane Joava Galanta zbog optužbi za ratne zločine i zločine protiv čovječnosti.

Nedavno, 20 juna, stručnjaci UN-a ponovo su pozvali države i kompanije da zaustave pošiljke oružja i municije Izraelu, tvrdeći da one mogu da “predstavljaju ozbiljna kršenja ljudskih prava i međunarodnog humanitarnog prava, i rizikuju saučesništvo države u međunarodnim zločinima, potencijalno uključujući i genocide”.

I nakon ovog apela, Srbija je nastavila izvoz naoružanja u Izrael, a što se vidi iz julske pošiljke vrijedne 7.3 miliona eura.

Opširnije u tekstu BIRN-a.