Nakon početne euforije zbog pobjede Joea Bidena nad Donaldom Trumpom, Evropljani su bili svjedoci kako američka politika tone u antidemokratsko nasilje. Nedavno ispitivanje javnog mnjenja ukazuje da bi moglo da prođe dosta vremena prije nego što Evropljani obnove povjerenje u transatlantske odnose, piše u autorskom tekstu švedski političar Carl Bildt.

“Uzdah olakšanja prostrujao je Evropom kada je postalo jasno da će Joe Biden zamijeniti Donalda Trumpa u Bijeloj kući. Novo vodstvo u Sjedinjenim Državama značit će da je na dohvatu ruke doba konstruktivne saradnje oko bilateralnih i globalnih tema, nakon četiri godine poremećaja u transatlantskim odnosima“, piše Bildt u tekstu „Može li se Americi ponovo vjerovati“ za sajt project-syndicate.org.

No, dodaje on, „posljednjih je sedmica taj prethodni osjećaj olakšanja ustupio mjesto nervozi kako je američka politička scena tonula u nove dubine disfunkcionalnosti“, prenosi sajt slobodnamisao.rs.

„Američke demokratske institucije oduprle su se napadima kakvi nisu viđeni još od Građanskog rata. Napad na Kapitol 6. januara, prenošena uživo šokiranom svijetu, neće brzo biti zaboravljena. Mržnja i prezir prema demokratiji koje su pokazali pobunjenici neće nestati s Trumpovim odlaskom. Milioni Trumpovih sljedbenika širom zemlje gajiće lažno vjerovanje da su izbori pokradeni“, smatra Bildt.

On ocjenjuje da je poslije Trumpa američko društvo ostalo „duboko ranjeno, a Evropa s trajnim osjećajem nervoze i zabrinutosti za budućnost dugogodišnjeg saveznika“.

Dodaje da se mnogo toga promijenilo od početka decembra, kada je Evropska komisija objavila dokument u kojem je izložila svoju viziju obnovljene saradnje EU i SAD-a.

Dubok skepticizam prema Americi

Bildt smatra da, iako evropske vlade treba da ostanu spremna da odgovore na američki poziv, ne treba da pretpostave da će saradnja teći glatko.

„Danas duhaju drugačiji vjetrovi. Istraživanje javnog mnjenja u 11 država članica EU, koje je naručio Evropski savjet za međunarodne odnose pokazuje da se evropsko držanje prema SAD-u suštastveno promijenilo tokom Trumpovog mandata. Najveći dio ispitanika u državama EU vjeruje da se američki politički sistem ‘slomio’, da se Evropa više ne može osloniti na SAD za svoju odbranu i da će Kina postati moćnija od Amerike za deset godina“, navodi Bildt.

Prema istraživanju, 51 procenat građana ne misli da Amerika može da prevaziđe unutrašnje podjele i posveti napore rješavanju globalnih ključnih problema koji se tiču budućnosti Evrope. Čak 81 ispitanika iz Ujedinjenog Kraljevstva vjeruje da je američki politički sistem djelimično ili u potpunosti „slomljen“. Samo u Mađarskoj i Poljskoj većina misli drugačije.

Oko 60 procenata Evropljana smatra da EU treba da se drži podalje od kinesko-američkog rivaliteta. Samo 22 procenta ispitanih smatraju da Evropa treba da podrži SAD, dok šest procenata smatra da treba podržati Kinu.

Bildt zaključuje da su „stavovi prema Americi mnogo rezervisaniji nego u prošlosti, a poraslo je povjerenje u sposobnost Evrope da oblikuje vlastitu budućnost (druga je stvar da li to odražava realnost). Taj jasan pomak u evropskim stavovima nije mogao doći u gore vrijeme“.

Evropska nervoza

Švedski političar i bivši visoki predstavnik u Bosni i Hercegovini ističe da je „svijetu u kojem se mijenjaju odnosi između sila, hitno potrebna saradnja SAD-a i Evropske unije“.

„Nema mogućnosti da ijedna strana prevlada u globalnim izazovima ako ide sama. Tranatlantska veza temelj je na kojem moraju počivati šire mreže saradnje“, ocjenjuje on.

Smatra da će nervoza Evropljana, nakon nedavnih događaja u Americi, potrajati i da će imati „barem nekog uticaja na diplomatiju i kreiranje politike“.

„Neposredan rizik jeste da će američki politički metež ojačati one koji se već zalažu da Evropa prokrči vlastiti put, izgradi nove prepreke ili da se povuče iz svijeta. Ako evropski tradicionalni i prirodni saveznik više nije pouzdan koja je druga mogućnost na raspolaganju? To se pitanje sada nadvija nad raspravama o evropskoj politici i strategiji“, navodi Bildt.

Dodaje da će „naravno, Biden širom najvećeg dijela Evrope biti dočekan sa sveopštim slavljenjem, ali da će, međutim, biti potrebno mnogo više da se razriješi pitanje da li je Trump bio historijska aberacija ili nagovještaj onog što dolazi“.

„Kao takav, pomak u javnom mnjenju Evrope bit će izazov kako za evropske tako i za američke vođe. Bidenova administracija mora učiniti sve što je u njenoj moći da obnovi povjerenje u američko društvo i kreatore politike u Americi, a evropske vođe moraju ubijediti domaću skeptičnu publiku da treba podržati mjere za obnovu transatlantskih veza. Istraživanje javnog mnjenja koje je sproveo Evropski savjet za međunarodne odnose ukazuje da je pred evropskim vođama izuzetno težak zadatak. No, neuspjeh nije opcija. S novim vođstvom u Washingtonu, vrijeme je da se osigura da se više nikad ne ponovi noćna mora protekle četiri godine“, zaključuje Bildt.