Najrazorniji zemljotresi koji su pogodili čovječanstvo

Katastrofalni zemljotresi u 20. vijeku

Početak 20. vijeka obilježile su dvije seizmičke tragedije s ogromnim gubicima. Zemljotres u Mesini 1908. godine (Italija) razorio je grad Mesinu i priobalje Sicilije, izazvavši i cunami talase. Poginulo je oko 75–80 hiljada ljudi, što ovaj potres čini najpogubnijim u historiji Evrope. Još razorniji je bio zemljotres u provinciji Ningxia (Haiyuan), Kina, 16. decembra 1920. – jedan od najsmrtonosnijih ikad zabilježenih. Procjenjuje se da je tom prilikom stradalo između 258.000 i 273.000 ljudi, dok su mnoga sela u planinskim područjima zbrisana klizištima izazvanim potresom jačine oko 7,8 stepeni po Richteru.

Samo tri godine kasnije, 1. septembra 1923. katastrofalni zemljotres pogodio je područje Kantō u Japanu, razrušivši Tokio i Jokohamu. Potres magnitude oko 7,9 izazvao je požare koji su bjesnili danima; preko polovine Tokija i gotovo cijela Jokohama spaljeni su do temelja. Ukupan broj žrtava procjenjuje se između 105.000 i 142.000 ljudi – mnogi su stradali u vatrenoj stihiji nakon potresa. Ovaj događaj ostavio je oko 2,5 miliona ljudi bez domova i potaknuo Japan da svake godine 1. septembar obilježava kao Dan zaštite od katastrofa.

Sredinom 20. vijeka zabilježeni su i drugi katastrofalni potresi. Zemljotres u Turkmenistanu 5. oktobra 1948. razorio je grad Ašgabat. Procjene govore da je poginulo između 50.000 i 110.000 ljudi. Potres je bio jačine 7,3 stepena, a gotovo sve zgrade u Ašgabatu su srušene do temelja. Nešto kasnije, 31. maja 1970. snažan potres magnitude 7,9 pogodio je oblast Ancash u Peruu, izazvavši ogromno planinsko klizište koje je zatrpalo čitav grad Yungay. U ovoj katastrofi život je izgubilo približno 70.000 ljudi.

Posljednje decenije 20. vijeka donijele su i jednu od apsolutno najtežih seizmičkih katastrofa. Zemljotres u Tangshanu u Kini 28. jula 1976. desio se u gusto naseljenoj industrijskoj regiji. U samo nekoliko sekundi rano ujutro, potres jačine 7,6 stepeni sravnio je 85% zgrada u gradu Tangshanu. Prema zvaničnim podacima kineskih vlasti, poginulo je oko 242.000 ljudi, dok nezavisni izvori procjenjuju da je stvarni broj stradalih možda premašio i 300.000. Ovaj potres smatra se najsmrtonosnijim zemljotresom 20. vijeka. Za poređenje, najjači zabilježeni zemljotres 20. vijeka – potres magnitude 9,5 u Čileu 22. maja 1960. – odnio je oko 2.000 života, što pokazuje da ekstremna jačina ne znači uvijek i veliki broj žrtava.

Najrazorniji potresi 21. vijeka

Već početak 21. vijeka donio je jedan od globalno najpogubnijih potresa ikada. 26. decembra 2004. podmorski zemljotres magnitude 9,1 pogodio je Indijski okean nedaleko od Sumatre (Indonezija). Ogroman cunami koji je uslijedio opustošio je obale čak 14 zemalja – od Indonezije i Tajlanda do Šri Lanke, Indije pa sve do istočne Afrike. Talasi visine i do 30 metara usmrtili su desetine hiljada ljudi, a ukupan broj poginulih iznosio je oko 227.900.

Samo nekoliko godina kasnije, katastrofa sličnih razmjera zadesila je Karibe. 12. januara 2010. snažan potres magnitude 7,0 pogodio je Haiti, razorivši glavni grad Port-o-Prens. Zvanične procjene haitijske vlade navode čak 316.000 stradalih, dok su kasnija istraživanja procijenila da je život izgubilo najmanje oko 160.000 ljudi. Bez obzira na različite brojke, potres na Haitiju ostaje najsmrtonosniji zemljotres 21. vijeka.

U protekle dvije decenije zabilježeni su još neki razornih potresa. 8. oktobra 2005. potres jačine 7,6 pogodio je sjeverni Pakistan i područje Kašmira, pri čemu je stradalo oko 87.000 ljudi. 12. maja 2008. provinciju Sečuan u Kini potresao je zemljotres magnitude 7,9 – poginulo je 87.587 ljudi, a čitava sela i gradovi bili su sravnjeni sa zemljom.

Ni bogate zemlje nisu imune. 11. marta 2011. ogroman zemljotres magnitude 9,0 pogodio je sjeveroistočnu obalu Japana, izazvavši cunami visine preko 10 metara koji je usmrtio više od 18.400 ljudi i izazvao nuklearnu katastrofu u Fukushimi. Ekonomska šteta bila je procijenjena na preko 200 milijardi dolara, što čini ovaj potres najskupljom prirodnom katastrofom u historiji.

Posljednjih godina svjedoci smo i razornih zemljotresa u Bliskom istoku. 6. februara 2023. serija snažnih potresa pogodila je jug Turske i sjever Sirije. Glavni udar jačine 7,8 stepeni, praćen gotovo jednako snažnim naknadnim potresom (7,7), sravnio je gradove u pokrajinama Kahramanmaraş, Hatay i Gaziantep, usmrtivši preko 50.000 ljudi. Ova katastrofa proglašena je najtežom prirodnom nesrećom u modernoj historiji Turske.

Najrazorniji zemljotresi modernog doba ostavili su trajne posljedice na društva koja su pogodili. Ove katastrofe dovele su do unapređenja seizmoloških istraživanja, izgradnje sistema ranog upozorenja i strožijih građevinskih standarda. Ipak, primjeri Haitija, Nepala ili Irana i Turske pokazuju da mnoge zajednice i dalje ostaju izložene velikom riziku. Kontinuirana edukacija, kvalitetna gradnja i spremnost za vanredne situacije ključni su faktori za smanjenje budućih gubitaka. Svaki od ovih razornih događaja bolna je opomena koliko priroda može izmijeniti živote i važan podsjetnik na značaj ulaganja u otpornost zajednica.