Koketiranje Evropske narodne partije (EPP) sa Evropskim konzervativcima i reformistima (ECR) upalilo je alarme kod koalicionih partnera - socijaldemokrata, liberala i zelenih - koji su već upozoravali da je saradnja sa krajnjom desnicom za njih neprihvatljiva.

Evropska narodna partija, partija desnog centra i najbrojnija politička grupacija u EU Parlamentu, pokušavala je da “progura” italijanskog kandidata za Komesara EU Rafaela Fita iz redova ECR grupacije sa krajnje desnog spektra, na poziciju potpredsjednika EU Komisije.

Do toga je došlo iako poslanici ECR nisu glasali za imenovanje Ursule fon der Lejen za drugi mandat, mada se spekulisalo da je “u sjenci” napravljen takav dogovor – da ECR bude “kooperativniji”, a da zauzvrat dobije prestižno mjesto potpredsjednika u Evropskoj Komisiji.

Rastuće nepovjerenje između EPP i drugih koalicionih partnera “eksplodiralo” je u finalnoj fazi formiranja Evropske Komisije.

Socijalisti su strahovali da bi, u slučaju da ne dozvole da Fito bude imenovan za potpredsjednika, i njihova kandidatkinja za potpredsjednicu Teresa Ribera iz Španije, takođe bila odbačena.

Zbog toga je pao dogovor da se evaluacija saslušanja svih šest kandidata za poziciju potpredsjednika i potvrda kandidature ne obavljaju nakon svakog saslušanja pojedinačno, kao što je to uobičajeno, već da svi budu zajedno “procjenjeni”, kao dio jedinstvenog političkog dogovora, na kraju svih saslušanja.

Pokazalo se da su strahovi opravdani, a razdor sve veći. Ispitivanje Fita i Ribere u Evropskom parlamentu bilo je najžešće.

Fito se suočavao sa brojnim teškim pitanima poslanika socijaldemokrata, liberala i zelenih, pa i o fašističkim korijenima stranke Braća Italije kojoj pripada, dok su Riberu najviše kritikovali narodnjaci iz Španije, pokušavajući da joj imputiraju odgovornost za nedavne poplave u Španiji koje su odnijele veliki broj života, zbog čega su Socijaldemokrate burno reagovale.

“Evropska narodna partija brani je Fita kao da je jedan od njih”, rečenica je koju je izgovorilo više diplomata i novinara posljednjih dana.

Ta “odbrana” je izgleda bila toliko jaka da su Socijaldemokrate optužile Manfreda Vebera, lidera EPP, da “bezobzirno ugrožava Komisiju” i ruši proevropsku koaliciju.

“U julu 2024. glasali smo za predsednicu Komisije Ursulu fon der Lajen na osnovu proevropske, demokratske većine. Posljednjih dana vidjeli smo da je rukovodstvo EPP spremno da rizikuje stabilnost evropskih institucija usred izazovne geopolitičke klime… Rukovodstvo EPP prekršilo je politički dogovor proevropskih demokratskih snaga u Evropskom parlamentu zarad destruktivne agende španske Partido Popular,” naveli su iz Štaba Socijaldemorkata i upozorili da je ugroženo formiranje nove EU Komisije.

Socijaldemokrate traže da Fito ne bude postavljen za potpredsjednika EU Komisije, već da bude “običan” komesar, čemu se EPP protivi.

Zahtjev da pripadnik stranke krajnje desnice ne dobije jedno od najuticajnijih pozicija u EU Komisiji naljutio je italijansku premijerku Đorđu Meloni, koja predvodi ECR.

Sa cijele afere briše ideološke razlike i prebacuje je na sasvim drugi teren i poručuje da socijaldemorkate ne govore o desničarima, već o Italiji.

“Italija, po njima, ne zaslužuje da ima potpredsjednika Komisije,” tumači Meloni stav socijaldemokrata.

Iako su jedina meta Meloni Socijaldemokrate, oni nisu usamljene u tom stavu. I druga dva koaliciona partnera – liberali i zeleni – takođe optužuju EPP za neodgovornost i rušenje jedinstva, a rješenje traže od Ursule fon der Lejen.

„Osuđujemo i žalimo zbog neodgovornog ponašanja političkih snaga koje nisu doprinjele odgovornom i pouzdanom rješenju i pozivamo predsjednicu Evropske komisije da preduzme mjere i odgovornost kako bi prevazišla ovaj ćorsokak i izgradila mostove,” poručila je Valeri Hejer, predsjednica liberala okupljenih u grupi Renew.

“Evropa se suočava sa teškim vremenima. Političke snage centra moraju biti ujedinjene i braniti naše demokratske vrijednosti… Rukovodstvo EPP se kocka, uzima EU za taoce, svrstava se sa krajnjom desnicom. Ovo je neodgovorno. Moramo imati rezultate,” navela je na mreži X Teri Reintke, predsjednica Zelenih.

U krizu se uključila i Ursula fon der Lejen koja se danima bezuspješno sastaje sa predstavnicima političkih grupacija pokušavajući da spasi predloženi sastav EU Komisije i svoj drugi mandat. Ni današnji sastanak nije urodio plodom, pa je rasplet situacije u ovom trenutku neizvjestan.

Osim njih, upitno je i imenovanje Olivera Varheljija za Komesara za zdravstvo, jer je on jedini kandidat za funkciju koji nije prošao osnovno ispitivanje u Evropskom palramentu, već su mu postavljena dodatna pitanja i tražena razjašnjenja na koja je on odgovorio pisanim putem.

Evaluacija njegove kandidature je danas ponovo odložena, pa i ta pozicija postaje dio pregovaračkog paketa zajedno sa šestoro potencijalnih potpredsjednika EK.

Ukoliko Varhelji ne dobije “zeleno svjetlo”, Budimpešta bi trebalo da predloži novog kandidata, ali se već spekuliše da bi Viktor Orban, koji je često u sukobu sa Evropskom Komisijom, mogao da opstruiše njeno imenovanje i odloži saopštavanje imena novog kandidata Mađarske za člana Koledža Komesara EU.

Tehnički, ako bilo koji komesar ne prođe poslaničko “rešetanje” i ne dobije dvotrećinsku podršku koordinatora političkih grupacija koji o tome glasaju, posljednju reč o tome daju članovi nadležnog odbora prostom većinom. U ovom trenutku to bi trebalo da znači da bi svi komesari mogli da prođu ispitivanje i evaluaciju, ali bi bio upitan kvalitet funkcionisanja vladajuće koalicije, a samim tim i EU institucija.

U Briselu se spekuliše da bi sudbina predloženih potpredsjednika EU Komsiije mogla da bude poznata tek naredne sedmice. Krajnji rok za evaluaciju svih predloženih Komesara i odluku o kandidaturi je 21. novembar, a debata i glasanje o sastavu nove Evropske Komsije već se nalaze na dnevnom redu naredne plenarne sjednice EU parlamenta u Starzburu i zakazani su za 27. novembar.

Ukoliko dobije podršku poslanika, nova Evropska Komisija Ursula fon der Lejen počeće mandat 1. decembra.

╰┈➤ Program N1 televizije možete pratiti UŽIVO na ovom linku kao i putem aplikacija za Android|iPhone/iPad, pridružite nam se i na WhatsApp kanalu klikom ovdje