Bosna i Hercegovina mora da se uzdrži od produbljivanja veza sa Rusijom, i da učini dodatne napore da zatvori prostor za spoljni uticaj i manipulaciju informacijama – poručuju iz Evropske unije, kao odgovor na najave da bi televizijski kanal RT, pod ruskom državnom kontrolom, mogao početi sa emitovanjem u BiH.

Emitovanje kanala na srpskom jeziku u Republici Srpskoj najavila je 15. decembra na ruskoj državnoj televiziji Margarita Simonjan, urednica RT (nekadašnji Russia Today).

Kanal RT je pod sankcijama Evropske unije od marta 2022. godine, kada je sankcionisana i ruska medijska agencija “Sputnjik”.

Ove sankcije obuhvataju sva sredstva za prenos i distribuciju (uključujući kablovski, satelitski i IPTV program, te internet stranice i aplikacije), a sve relevantne licence su suspendovane.

Tada je objavljeno da su ovi mediji instrumenti u podsticanju i podršci ruske agresije protiv Ukrajine što, kako navode, “predstavlja značajnu i direktnu prijetnju javnom redu i bezbjednosti EU”.

Ovaj kanal je i dalje dostupan u BiH, putem određenih kablovskih operatera.

U pisanom odgovoru za Radio Slobodna Evropa (RSE), portparol Evropske unije, Peter Stano, ističe da se BiH “u potpunosti usaglasila sa spoljnom politikom EU, uključujući odluke o restriktivnim mjerama”, te da te mjere moraju biti primjenjene u cijeloj zemlji, “uključujući entitet Republika Srpska”.

“EU poziva sve relevantne političke aktere u Bosni i Hercegovini, na državnom i entitetskom nivou, da se obezbijedi puna implementacija restriktivnih mjera, uključujući one koje se tiču Rusije i Bjelorusije”, istakao je Stano.

Sankcije su ruskom mediju uvedene, kako navodi Stano, zbog kršenja Povelje Ujedinjenih nacija i međunarodnog prava, te da je “RT dio ruskih instrumenata propagande i dezinformacije, koji prate ilegalni agresorski rat Kremlja protiv Ukrajine”.

On zaključuje podsjećanjem da je u posljednjem izvještaju Evropske komisije o napretku BiH na evropskom putu, naglašeno da BiH mora zatvoriti prostor za spoljni uticaj, a da se “dozvoljavanje sankcionisanom propagandnom sredstvu da posluje na njenoj teritoriji direktno suprotstavlja tome i mora biti preokrenuto”.

U novom izvještaju Evropske komisije navodi se da “BiH mora da pokaže rezultate da bi počela pregovore sa Evropskom unijom.”

Bosna i Hercegovina se zvanično pridružila sankcijama EU protiv Rusije, ali zbog protivljenja članova Savjeta ministara iz Republike Srpske, sankcije nisu u potpunosti realizovane.

Dva državna ministra iz Republike Srpske, jednog od dva entiteta u BiH, su članovi Saveza nezavisnih socijaldemokrata, stranke proruski orjentisanog predsjednika entiteta, Milorada Dodika.

Putinov komentar – uvod za najavu kanala

Urednica RT je najavila otvaranje kanala dan nakon što je ruski predsjednik Vladimir Putin odgovarajući na pitanje novinarke iz RS, Darinke Petrović, rekao da je “šteta” što ruski mediji ne postoje u Bosni i Hercegovini.

“Treba razmisliti o ovome, zamoliću kolege, Olega Borisoviča, da vidi šta može da učini po ovom pitanju”, rekao je Putin u redovnom godišnjem obraćanju novinarima.

Oleg Borisovič Dobrodejev je direktor Sveruske državne televizijske i radiodifuzne kompanije (VGTRK), najveće ruske medijske kuće, koja je u rukama tamošnje Vlade, a u čijem sastavu je veliki broj televizijskih i radijskih kanala.
Simonjan je tokom emisije na “Rusiji 1”, kanalu koji je u vlasništvu VGTRK-a, izjavila će nova TV stanica biti emitovana na teritoriji cijele BiH, te da se već sada ruski dokumentarni filmovi emituju u RS.

U odgovoru na upit RSE o osnivanju kanala u Republici Srpskoj iz pres službe RT-a su poslali odgovor za koji kažu da dolazi od Margarite Simonjan.

“Rado ćemo da odgovorimo na Vaša pitanja kada pređete sa strane Zla na stranu Dobra. Ne odgovaramo na upite RFE/RL, jer to nije novinarska organizacija nego ispostava CIA”, navodi se u odgovoru.

Šta kažu u bh. institucijama?

Iz Regulatorne agencije za komunikacije (RAK) Bosne i Hercegovine, nadležne za izdavanje dozvola za emitovanje TV kanala, za RSE je rečeno da nisu kontaktirani u vezi ovog kanala, te da “nikakav zahtjev za izdavanje dozvole nije dostavljen Agenciji”.

Na čelu RAK-a je Draško Milinović, bivši generalni direktor Radio televizije Republike Srpske i nekadašnji savjetnik predsjednika i premijera RS.

Ministar komunikacija i transporta BiH, Edin Forto, na upit RSE odgovara da ministarstvo “nema nadležnosti da odlučuje o ulasku bilo koga na medijsko tržište”, ali ističe da oni smatraju “kako u ovom i ostalim pitanjima treba imati usklađenu politiku sa Evropskom unijom”.

Mir na Balkanu u riziku zbog ruskog uticaja?

Ministar inostranih poslova BiH, Elmedin Konaković, za RSE kaže da koliko zna, njegovo ministarstvo nema formalne nadležnosti nad tim procesom, te da nije upoznat koja je konačna institucija koja to dozvoljava.

Ističe da će osnivači tog kanala, ako žele da uđu na bh. tržište, morati da poštuju sve zakonske procedure.

“Ja nisam, naravno, sretan da dolazi neki ruski kanal, ali ne vidim da imam neku opciju ni da ga zabranim, ni ako zakon dozvoljava, da ga uopšte problematiziram”, kazao je Konaković.

Prema Zakonu o stranim ulaganjima Republike Srpske, medijski poslovi su jedan od sektora koji podliježe restrikcijama u slučaju investiranja stranog kapitala.

Da bi dobili dozvolu za ulaganja u ovoj oblasti, strani investitori se moraju obratiti Vladi RS, konkretno Ministarstvu saobraćaja i veza.

Iz ovog Ministarstva nije odgovoreno na upit RSE o tome da li im se neko sa tim razlogom obratio, ni da li imaju konkretan plan u ovakvim situacijama.

RT Balkan – takođe pod sankcijama

RT je 2005. godine osnovala Autonomna neprofitna organizacija “TV Novosti”, a njen osnivač je ruska državna medijska agencija “RIA Novosti”.

Organizaciju “TV Novosti” je ruska vlada predvođena tadašnjim premijerom, Vladimirom Putinom, 2008. godine stavila na listu organizacija od strateškog značaja.

Od juna 2023. godine, pod evropskim sankcijama je i RT Balkan, portal na srpskom jeziku, koji je počeo sa radom u novembru 2022.

Kako je navedeno u impresumu ovog portala, njegov osnivač je, takođe, organizacija “TV Novosti”.

Srbija je često bila na meti kritika EU, jer nije ugasila programe RT i Sputnjika, koji se smatraju najjačim propagandnim oružjem Kremlja, kao i zbog otvaranja portala RT Balkan.

Na RT Balkan, osim dezinformacija o ruskoj invaziji, nisu rijetki ni sadržaji koji negiraju genocid u Srebrenici i druge zločine počinjene u BiH koji su utvrđeni sudskim presudama.

Zašto su mnoge EU zemlje zabranile RT?

Istraživač na holandskom Clingdeal institutu, Vouter Zvers (Wouter Zweers), koji se bavio uticajem Rusije na Srbiju, Crnu Goru, Bosnu i Hercegovinu, za RSE ocjenjuje da Rusija želi da proširi kanale uticaja na građane BiH.

“RT je na lošem glasu zbog emitovanja ruske propagande i dezinformacija, tako da neće donijeti u zemlju izbalansirano i nepristrasno izvještavanje”, smatra Zvers.

On dodaje da su mnoge evropske zemlje zabranile pristup RT-u putem interneta, te da su imale razloge za to. Ističe da bi u zemlji trebalo da postoji politička diskusija na temu – da li dopustiti da takvi propagandni kanali uđu u zemlju.

“EU je postala mnogo oštrija što se tiče geopolitičkog svrstavanja u kontekstu svog proširenja, te bi ovo trebalo biti značajno za Bosnu i Hercegovinu, kandidata za članstvo u EU, koji želi da otvori pristupne pregovore”, naglasio je holandski istraživač.

Prema njemu, ruski uticaj u BiH je vidljiv, između ostalog, u bliskim vezama predsjednika RS, Milorada Dodika, sa Kremljem.

“Ali, ruski uticaj je mnogo širi i vidljiv kroz proksi grupe, dezinformaciju, energetske i druge ekonomske veze. Ruski mediji kao što su Sputnjik i RT su uticajni u informativnoj sferi u zemlji, a ukoliko RT postane aktivniji u BiH – to će sigurno imati negativne posljedice”, zaključio je Zvers.

Medijski stručnjak i direktor sarajevskog “Mediacentra”, Boro Kontić, kaže za RSE da je “sve jasno” ako se jedan medij otvara “tako što je predsjednik jedne države manje-više naredio da se to uradi”.

On podsjeća da već “dugo vremena mediji sve manje služe za informisanje, a sve više služe za potvrdu onoga što publika misli”.

Za njega, pojava RT u BiH neće “pomoći boljem informisanju”, te navodi da će javnost ostaviti u podijeljenom svijetu obilježenom propagandom.

“Jasno je da su to proizvodi koji služe da prenesu propagandu iz jednog centra, odnosno da iznesu stavove koji pokrivaju jednu stranu iz kojih vi nećete ništa novo saznati, osim što ćete kod određenih ljudi samo dobiti stav ‘pa to sam i ja znao, ovi su mi samo potvrdili'”, kazao je Kontić.

Ipak, on ocjenjuje da RT neće biti otvoren u BiH ukoliko budu poštovana regulatorna pravila.

‘Ruski narativ je utemeljen u RS i Srbiji’

Urednik banjalučkog portala “Buka”, Aleksandar Trifunović, za RSE je izjavio da ukoliko dođe do otvaranja ovog TV kanala da je to “logičan potez Rusije”, obzirom da je Rusija veoma popularna i u RS i u susjednoj Srbiji.

“Rusija svakako hoće da na neki način utvrdi medijsko gradivo, i da direktno saopštava ljudima na našem jeziku, ili na našim jezicima, šta se u stvari dešava tamo, kao jedan klasični propagandni kanal”, smatra Trifunović.

On ocjenjuje da vlasti u RS “jedva čekaju da se nešto tako otvori”, te da ne vjeruje da će doći do moguće zabrane otvaranja RT.

Dodaje da on zastupa medijski pluralizam, te da ne želi da komentariše “u smjeru da nešto treba zabranjivati, kad će nama možda zabraniti rad u nekoj budućnosti”, jer to može biti kontraproduktivno.

“Ništa taj medij neće pretjerano promijeniti, ruski narativ i ruske verzije rata u Ukrajini, odnosa prema svijetu, su do te mjere utemeljeni u Republici Srpskoj i Srbiji, da im jedan medij tu neće odmoći, naprotiv, on će samo učvrstiti te stavove”, istakao je Trifunović.

Urednik “Buke” ističe da ne vidi svrhu otvaranja takvog medija, sem “obilježavanja teritorije”, te da Rusija u u BiH ima samo političke, a ne finansijske interese.