Predsjednik Narodne skupštine Srbije Ivica Dačić boravi u Banjaluci povodom proslave 9. januara, koji je ranije osporio Ustavni sud BiH, a koji se slavi kao dan bh. entiteta RS. Tom prilikom položio je vijenac na Spomen obilježje na Trgu palih boraca Narodno oslobodilačkog rata poručivši da je “opstanak Republike Srpske, stvaranje Republike Srpske jedan od vitalnih nacionalnih i državnih interesa Republike Srbije i cjelokupnog srpskog naroda”.

Dačić je istakao kako Republiku Srpsku vidi kao istorijsko dostignuće srpskog naroda koji je “bio nužan odbrambeni mehanizam u situaciji kada je bio ugrožen opstanak”.

“Zalažemo se za mir, za dijalog”

Ponovio je da je Republika Srbija opredijeljena za dobrosusjedske odnose i regionalni mir i stabilnost zbog čega je zainteresovana za dobre odnose sa svim državama i narodima regiona.

“Naravno da isto to mislim za Bosnu i Hercegovinu i u odnosu na ostala dva konstitutivna naroda Bosne i Hercegovine. Stalno ukazujemo na to da Dejtonski sporazum nije bio tvorevina ni Republike Srpske niti Republike Srbije, nego je bio plod dugotrajnih razgovora koji su vođeni prije svega između velikih sila i da su upravo Dejtonskim sporazumom definisani uslovi pod kojima je sklopljen mir, uslovi pod kojima je nastao Ustav Bosne i Hercegovine i da se Bosna i Hercegovina zasniva na ravnopravnosti svih naroda i oba entiteta”, rekao je Dačić naglašavajući da su odnosi Srbije i Republike Srpske istorijski na najvišem nivou te da se za takve odnose zalaže “sa svima ostalima u regionu”.

“Ono protiv čega smo je da postoje bilo kakve prijetnje po opstanak Republike Srpske i vezano za sva ta ovlašćenja koja Republika Srpska ima na osnovu Dejtonskog sporazuma. Zalažemo se za mir, za dijalog”, zaključio je Dačić.

Odluke Ustavnog suda

Podsjetimo, 9. januar kao Dan Republike Srpske 2015. godine je osporio Ustavni sud Bosne i Hercegovine, odlučujući po apelaciji tadašnjeg člana Predsjedništva Bosne i Hercegovine Bakira Izetbegovića. Zahtjev za mišljenje o tom pitanju Ustavni sud Bosne i Hercegovine je prvo uputio Venecijanskoj komisiji koja je, uz ostalo, ocijenila da je Dan Republike Srpske “utemeljen na istorijskim događajima koji su značajni i važni za samo jedan narod u Republici Srpskoj”. Ustavni sud se u meritumu osvrnuo na događaje iz 1992, ali je i utvrdio da se 9. januara obilježava i krsna slava Republike Srpske – Sveti arhiđakon Stefan.

“Ustavni sud ponovo naglašava da se ovom odlukom ni na koji način ne dovodi u pitanje pravo građana Bosne i Hercegovine pravoslavne vjeroispovijesti (kao ni slično pravo građana bilo koje druge vjerske zajednice u Bosni i Hercegovini) da slobodno na tradicionalan, odnosno drugi prigodan način obilježavaju svoje praznike, uključujući i slavu Svetog Stefana. Prema mišljenju Ustavnog suda, takve slobode i prava, a posebno njihova slobodna manifestacija, samo potvrđuju multikonfesionalni i multikulturalni karakter Bosne i Hercegovine kao države i društva. Zbog toga se ovakva odluka Ustavnoga suda u tome kontekstu ne može nikako drukčije razumijevati”, stajalo je u odluci Ustavnog suda.

U septembru 2016. godine održan je referendum u Republici Srpskoj sa pitanjem “Da li podržavate da se 9. januar obilježava i slavi kao Dan Republike Srpske?”, uprkos mjeri Ustavnog suda Bosne i Hercegovine kojom je Odluka o raspisivanju referenduma obustavljena. Na osnovu rezultata referenduma, Narodna skupština Republike Srpske usvojila je u decembru 2016. godine Zakon o Danu Republike u kojem je utvrđeno da se Dan Republike Srpske obilježava 9. januara kao sekularni praznik.

Odlučujući po apelaciji devet delegata Bošnjaka i Hrvata u Vijeću naroda Republike Srpske Ustavni sud Bosne i Hercegovine je ponovo, u martu 2019. odlučivao o Danu Republike Srpske, donoseći odluku po kojoj je sporan član zakona u kojem se navodi “na osnovu potvrđene volje građana Republike Srpske, 9. januar utvrđuje se kao Dan Republike”. Taj dio zakona, prema mišljenju suda, neustavan je i protivan je Međunarodnoj konvenciji o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije i Protokolu uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda. Sud, međutim, odlukom nije doveo u pitanje postojanje samog praznika, niti pravo Narodne skupštine Republike Srpske da raspiše referendum o tome kojeg datuma će se proslavljati Dan Republike Srpske.

Uprkos upozorenjima dijela međunarodnih predstavnika u Bosni i Hercegovini te Ustavnog suda da je svaki pravni subjekt dužan poštovati odluke Ustavnog suda i njegove stavove i da se svako suprotno ponašanje smatra kršenjem Ustava Bosne i Hercegovine, vlasti u Republici Srpskoj nastavili su s obilježavanjem 9. januara kao “Dana Republike Srpske.”