Koliko puta ste prošli Sarajevom, i iznova se iznenadili ljepotom fasade neke od zgrada, kao da ste prvi put tuda prošli? Fasade koje iznova fasciniraju su svakako one nacionalnih kulturno-prosvjetnih društava sa kraja devetnaestog i početka dvadesetog vijeka.

Jedna takva zgrada nalazi se u Titovoj ulici, zgrada hrvatskog društva Napredak, formiranog 1902. godine. Crveno-bijela fasada sa bogatim smeđim ornamentima uzdiže se iznad šetnice, a na samom vrhu nalazi se statua skoro nevidljiva prolaznicima koji prolaze ispred zgrade.

N1

N1

N1

N1

N1

N1

N1

“U Sarajevu je 1913. izgrađena i prelijepa secesijska Napretkova palača te đački dom Kralj Tomislav, kao i Dom kulture u Novom Sarajevu“, piše u istorijatu ove organizacije.

Iznad samog ulaza piše “Napredak, a iznad se nalazi šahovnica. Osim toga, naknadno je postavljena rasvjeta, za 100 godina postojanja 1902.-2002..

“Prosvjeta” sa srpskim seljakom, građaninom i dječakom

Druga zgrada nacionalnog udruženja je ona srpskog kulturno prosvjetnog društva “Prosvjeta”, na obali Kulina Bana.

Zgrada na uglu, sa bogatim ornamentima najbolje se vidi kada se pređe Miljacka. Posebno se ističe skulptura na samom krovu zgrade.

N1

N1

N1

N1

N1

“Za izvedbu je, kao prvonagrađeni rad, izabran rad vajara Miše Stevića. Grupa prikazuje u centru, na povišenom prijestolju, alegorijsku figuru Prosvjete u liku žene sa otvorenom knjigom na koljenima i podignutom desnom rukom. Sa strane postamenta predstavljene su stojeće figure srpskog seljaka, građanina i dječaka. Na krajevima, kao najniži elementi s kojima započinje piramidalna kompozicija, postavljene su zastave i vijenci, orao, knjige, globus, kapitel, -simboli slave i stvaralaštva. Izvedba je povjerena Franji Rebhenu”, navode u Prosvjeti.

U zgradi La Benevolencije, danas MUP KS, ostala samo ulica

Najstarije kulturno-prosvjetno i humanitarno društvo ovog tipa je jevrejsko “La Benevolencija”. Osnovano je deset godina prije Prosvjete i Napretka 1892. godine. Prilikom studiranja i njima je cilj bio stipendiranje talentovanih studenata i jevrejskih učenika, te njegovanje kulture i tradicije.

“U periodu od početka Drugog svjetskog rata razvilo se u oraganizaciju pod čijem su se okriljem našle gotovo sve jevrejske kulturne i humanitarne aktivnosti u BiH”, piše na sajtu jewa.ba.

U zgradi La Benevolencije danas se nalazi MUP KS, jer je u toku nacionalizacije oduzeta od udruženja. Danas se ulica gdje se zgrada nalazi zove upravo La Benevolencija.

Na zgradi Preporoda piše “Gajret”

Poslednje formirano društvo je Preporod – 1945. godine. No u Preporodu pojašnjavaju da je to najstarija i temeljna kulturna ustanova Bošnjaka. Istorija ove organizacije koja je organizovana s ciljem da potpomagaće muslimanske učenike i studenate datira još u 1903. godinu kada je osnovano društvo “Gajret”.

“Na istom mjestu gdje je 1903. formiran „Gajret”, održana je osnivačka skupština „Narodne uzdanice”, drugog ključno važnog muslimanskog kulturno-prosvjetnog društva koje čini preteču i zvaničnog pravnog prethodnika današnjeg „Preporoda“, s Asim-begom Dugalićem kao prvim predsjednikom. Uprkos ranijim pokušajima ujedinjenja, „Gajret“ i „Narodna uzdanica“ djelovali su uporedo sve do 1945. godine, kad je 13. septembra održana osnivačka skupština novog, jedinstvenog Kulturnog društva Muslimana „Preporod””, opisano je na zvaničnoj stanici Preporoda.

Zgrada Preporoda se nalazi u ulici Branilaca Sarajeva, modernije je gradnje od zgrada prethodnih organizacija. Na samom vrhu iznad ulaza i danas stoji naziv “Gajret” na ćirilici i latinici. Ispod 1903.-1936.

Program N1 televizije možete pratiti UŽIVO na ovom linku kao i putem aplikacija za Android|iPhone/iPad