Administracija američkog predsjednika Joea Bidena je pogrešno postupala na Balkanu i to bi lako moglo predstavljati ranjivost za predsjedničku kampanju Kamale Harris, piše Edward P. Joseph, predavač na Univerzitetu Johns Hopkins u SAD-u. On u komentaru za Foreign Policy iznosi niz kritika na račun Bidenove administracije, navodeći, između ostalog, da je "ignorisala zajednički interes" predsjednika bh. entiteta Milorada Dodika i predsjednika Srbije Aleksandra Vučića - "propast BiH".
Joseph za FP piše da bi Harris, uoči debate s bivšim američkim predsjednikom Donaldom Trumpom, trebala da uzme u obzir neuspjeh Bidenove administracije na Balkanu. Naime, Trump je s ponosom govorio o aktivnostima njegove administracije u regionu, a Trumpov bivši specijalni izaslanik za Balkan, Richard Grenell, kritikovao je Harris zbog njenog navodnog neznanja o regionu.
“Istina je da se situacija na Balkanu, skoro bez izuzetaka, samo pogoršala pod predsjednikom SAD-a Joeom Bidenom“, piše Joseph, te dodaje da bi Harris pomoglo da se suoči sa tom činjenicom i tome prilagodi svoje vanjskopolitička uvjerenja.
On ističe da je suštinski zadatak svakog američkog predsjednika na međunarodnoj sceni “da koristi moć SAD-a za unapređenje američkih interesa”.
“Nesposobnost Bidenove administracije da to učini na Balkanu – gdje Zapad ima stratešku polugu – nudi snažnu, univerzalnu lekciju”, piše on, te dodaje da se, odbacujući Bidenove suštinske demokratske principe, njegov State Department “priljubio” autokratskom predsjedniku Srbije Aleksandru Vučiću.
Cijena dogovora sa autoritarnim liderom
Joseph smatra da, “baš kao i Trump, Bidenovi zvaničnici nisu uspjeli da shvate neizbježnu cijenu sklapanja dogovora sa autoritarnim liderom – slabost”.
“Ohrabren molbama SAD-a, Vučić je otvoreno oživio velikosrpski nacionalistički projekat koji je Jugoslaviju doveo u rat prije tri decenije. Sada je tu filozofiju primijenio na svoje odnose sa Bosnom i Hercegovinom, Kosovom i Crnom Gorom. I direktno i indirektno, Srbija je dosljedno potkopavala suverenitet, funkcionalnost i evroatlantske aspiracije svih tih zemalja”, navodi on.
Joseph zatim piše o incidentu u Banjskoj na sjeveru Kosova koji se dogodio u septembru prošle godine, i to u blizini mjesta gdje su raspoređene američke trupe, navodeći da je to bio pokušaj da se Kosovo podjeli silom.
“Ovo drsko kršenje mirovnih dogovora Beograda sa NATO-om moglo je biti izvršeno samo uz podršku zvaničnika Srbije, od kojih niko nije pozvan na odgovornost”, piše on.
Joseph primjećuje da je američka administracija, koja redovno uvodi sankcije širom regiona, jedva uspjela da sankcioniše bilo kojeg zvaničnika Srbije. Zatim ističe da je Vučić u vladu postavio upravo dvije ličnosti kojima jesu uvedene takve sankcije.
Jedan od njih je potpredsjednik Vlade Aleksandar Vulin, “ozloglašeni bivši šef obavještajne službe i pomoćnik Kremlja”, koji se ponovo sastao sa ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom 4. septembra, te izjavio da je “Srbija saveznik Rusije” i dodao da pod vodstvom Vučića Srbije nikada ne bi pristupila NATO-u, niti uvela sankcije Rusiji, piše Joseph.
Joseph navodi Vučićevi saveznici i rivali podjednako vide disparitet u stavu SAD prema Beogradu i djeluju u skladu sa tim.
Joseph u komentaru za Foreign Policy podsjeća da je tokom posjete Sarajevu krajem augusta direktor CIA-e William Burns govorio o “zabrinjavajućoj secesionističkoj retorici i djelovanju” predsjednika bh. entiteta Republika Srpska Milorada Dodika.
“Tokom većeg dijela svog mandata, Bidenova administracija je uzalud apelovala na Vučića da obuzda Dodika, ignorišući njihov zajednički interes za propast Bosne”, piše on.
Dalje podsjeća da je u junu Vučić ugostio Dodika i druge nacionaliste u Beogradu na otvoreno iredentističkom “Svesrpskom saboru”.
Također navodi da je u julu prosrpski predsjednik Skupštine Crne Gore Andrija Mandić orkestrirao rezoluciju “smišljenu da razbjesni Hrvatsku”. Joseph smatra da je to urađeno po nalogu iz Srbije, te da je bacilo sjenu na put Crne Gore ka Evropskoj uniji.
“Poput Putina, i Vučić je ugrožen evropskim aspiracijama manjeg, navodno vještačkog susjeda, Crne Gore, kojeg Beograd nastoji da potčini”, piše on.
Međutim, Joseph ističe da je najozbiljnije pogoršanje bilo na Kosovu, gde je premijer Albin Kurti “razbjesnio zapadne diplomate nizom provokativnih poteza” na sjeveru.
“Odlučan da konačno potvrdi suverenitet Kosova nad naslijeđenim srpskim institucijama, Kurtijeve jednostrane akcije rizikuju da ponište međunarodno osmišljen ustav njegove zemlje, koji garantuje sigurno mjesto za manjinske Srbe”, navodi on.
Upozorava da su kosovski Srbi blizu toga da odustanu od života na Kosovu, navodeći da je to upravo “rezultat koji će igrati na srpske i ruske namjere da potkopaju zapadni, multietnički poredak u regionu”.
Joseph dalje navodi da je, uprkos sankcijama SAD-a i EU, Kurti nastavio sa “instrumentalizacijom” kosovske policije na sjeveru “nakon katastrofalne odluke lojalista Beograda da u novembru 2022. povuku Srbe iz kosovskih policijskih snaga i drugih institucija”, te da je Grenell tada izjavio da su oštre američke osude Kurtijevih postupaka naišle su na gluhe uši.
Međutim, on smatra da i Grenell i Bidenovi zvaničnici nisu shvatili poentu.
“Kurti nastavlja svoj neodgovorni populizam iz jednog, kontraintuitivnog razloga: prkos Sjedinjenim Državama rezonuje sa najviše proameričkom javnošću u svijetu, kosovskim Albancima. Građani Kosova, kao i mnogi u Sjevernoj Makedoniji i Crnoj Gori, vide Kurtija kao jedinu figuru koja se suprotstavlja Beogradu koji nije pretrpio nikakve posljedice za svoja djela ili propuste koji su doveli do nasilnog sukoba sa mirovnim snagama NATO-a”, piše on.
“Pogoršavanje problema”
“Sve veći gnjev SAD-a i Evrope protiv Kurtija – uz sve veće američke, francuske i njemačke investicije u Srbiji – samo pogoršavaju problem”, upozorava Joseph.
Navodi da je francuski predsednik Emmanuel Macron, podstaknut američkim pristupom regionu, posjetio Beograd krajem augusta gdje je dogovorio prodaju francuskih borbenih aviona i potpisao niz sporazuma, uključujući i u polju nuklearne energije.
Također navodi da je njemački kancelar Olaf Scholz posjetio zemlju i prisustvovao potpisivanju sporazuma između EU i Srbije o kritičnim sirovinama koji ima za cilj da unaprijedi eksploataciju litijuma u Jadru.
Joseph piše da, po ugledu na Washington, Pariz insistira na tome da će ovaj paket oružja “usmjeriti Srbiju prema Zapadu”.
Međutim, on smatra da to nije slučaj.
“Naprotiv, decenija srpskog odugovlačenja sa reformama EU pokazala je da je vladajuća stranka Aleksandra Vučića usmjerena prema autokratskoj eksploataciji, jačanju antidemokratske vlasti kod kuće i slabljenju demokratskih susjeda u susjedstvu. Budući da je njegova pozicija sve sigurnija, Vučić je otvoreno rekao Macronu tokom njihovog nedavnog sastanka da “pridruživanje zapadnim sankcijama [Rusiji] nije opcija””, piše on.
Joseph zaključuje je u ovakvom okruženju dijalog između Srbije i Kosova koji podržavaju SAD i EU “zamro”.
“Ni Vučić ni Kurti neće nastaviti sa nepotpisanim “sporazumom o normalizaciji” za koji Washington i Brisel insistiraju da su ga obje strane prihvatile prošle godine”, piše on, te dodaje da je i bivša premijerka Srbije Ana Brnabić zvanično obavestila Brisel u decembru 2023. da Beograd ne smatra da je taj sporazum pravno obavezujući.
Propuštena prilika da se “odgovori na Vučićev blef”
“Puna invazija na Ukrajinu koju je Putin pokrenuo u februaru 2022. pružila je Washingtonu još jednu odličnu priliku da ospori Vučićevu dvoličnu takozvanu ravnotežu između lažne kandidature Srbije za EU i njegovog istinskog prijateljstva sa autokratama u Moskvi, Pekingu i Budimpešti”, piše Joseph.
On navodi da je, uslijed ovog potresnog geopolitičkog događaja, “Beograd bio uplašen da će Washington, zajedno sa vodećim evropskim prestonicama, konačno odgovoriti na Vučićev blef” i zahtijevati istu vjernost stavu EU o invaziji koju su pokazale i druge zemlje u regiji koje teže pristupu EU.
“Umjesto toga, američka ambasada u Beogradu odmah je pohvalila polumjere Srbije”, piše Joseph, te dodaje da je već do maja 2022. godine, sa vraćenim povjerenjem, Vučić potpisao trogodišnji sporazum o gasu sa Putinom.
“U septembru 2022. godine, Vučić je osramotio američkog savjetnika za nacionalnu sigurnost Jakea Sullivana i državnu podsekretarku Victoriju Nuland u Ujedinjenim nacijama, osmislivši potpisivanje spoljnopolitičkog pakta sa Rusijom na visokom nivou ubrzo nakon sastanka sa dva visoka američka zvaničnika”, piše on.
Dalje navodi da je narednog mjeseca Srbija potpisala sporazum sa Mađarskom o izgradnji naftovoda za isporuku ruske nafte Srbiji, “prekršivši Vučićeve energetske obaveze prema Bidenu, baš kao što je to učinio i Trampu”, a da je u novembru ruska državna televizijska mreža Russia Today objavila da će pokrenuti svoju web stranicu u Srbiji, direktno prkoseći sankcijama EU.
Nakon što je prvobitno pozvao Beograd da uvede sankcije Rusiji, američki ambasador u Srbiji Christopher Hill je izjavio da je američka vlada “zadovoljna rastućim oblicima saradnje između Srbije i Ukrajine“.
“Niko u Washingtonu ne bi trebao biti zadovoljan kratkovidom, neambicioznom i nepotrebnom trgovinom demokratskih vrijednosti za autokratski nered. Da je Vučić konačno bio suočen sa potrebom da odustane od svoje šarade, Beograd bi možda dobrovoljno širio srpsku vojnu municiju na ukrajinsko ratište a bez da širi rusku političku municiju širom regiona”, ističe Joseph.
Pogrešna pretpostavka
Kao dokaz za to navodi činjenicu da do danas Kremlj nije nanio nikakvu cijenu Beogradu za naoružavanje Ukrajine, čak ni verbalnu osudu.
“Putinova najveća potencijalna prijetnja Vučiću – prestanak ritualnog protivljenja Moskve članstvu Kosova u UN-u – bila bi samoporažavajuća”, smatra Joseph, navodeći da ruski predsjednik priželjkuje dogovor u Vijeću sigurnosti UN-a koji bi podrazumijevao trgovinu Kosova za Krim.
“Ukratko, Putin ima ograničene mogućnosti na Balkanu — što znači da ih ima i Vučić. Bez pritiska Rusije ili Zapada, Vučić ima milione razloga da nastavi sa veoma unosnim, niskorizičnim prilivom novca od prodaje oružja koji ide Ukrajini”, piše on.
Joseph zaključuje da je “pretpostavka da Beograd treba da se odrekne od svog tradicionalnog prijateljstva sa Moskvom pogrešna”, ističući da je Vučićevo svrstavanje u sferu Rusije ideološke prirode i dobrovoljno, te da to dokazuje i njegovo entuzijastično slaganje sa neslovenskim autokratama u Pekingu i Budimpešti.
“Nije slučajno da je kineski predsednik Xi Jin Ping na svojoj majskoj evropskoj turneji najviše vremena proveo u Mađarskoj i Srbiji. Ignorišući politiku EU prema Iranu, Beograd je prošle sedmice obećao da će “proširiti bilateralne odnose” sa Teheranom, strateškim partnerom i Pekinga i Moskve. Na domaćem planu, vlada Srbije uživa skoro potpunu dominaciju medijskog narativa u zemlji (i značajan, otrovan uticaj u širem regionu)”, piše Joseph.
Također ocjenjuje da često citirana podrška Beograda proukrajinskim deklaracijama i rezolucijama Generalne skupštine UN-a u vezi tekućeg rata “nema mnogo veze sa solidarnošću sa Ukrajinom koliko da sa unaprijeđenjem regionalne agende Srbije”.
“Kao što su visoki zvaničnici, uključujući Vučića, priznali, Kosovo – a ne Ukrajina – je razlog za čvrstu, glasnu podršku Beograda suverenitetu i teritorijalnom integritetu Ukrajine”, dodaje Joseph.
“Ako želi postati predsjednica SAD-a, Harris sada mora shvatiti opasnost odbacivanja osnovnih vrijednosti samo zato što se suprotstavljanje autokratama čini kao previše posla. “Evropa koja je cijela, slobodna i u miru” je navedeni strateški cilj SAD-a, a ne slogan. Ostavljanje Balkana u sve gorem neredu je strateška pobjeda za protivnike Sjedinjenih Država”, upozorava on na kraju.
Program N1 televizije možete pratiti UŽIVO na ovom linku kao i putem aplikacija za Android|iPhone/iPad
BONUS VIDEO
Kakvo je tvoje mišljenje o ovome?
Učestvuj u diskusiji ili pročitaj komentare