U Kliničkom centru Univerziteta u Sarajevu (KCUS) procedure iz interventne neuroradiologije iz tercijarnog nivoa zdravstvene zaštite, i tokom pendemije koronavisrusa rade se u okviru rutinske kliničke prakse od multidisciplinarnog tima sastavljenog od dva neuroradiologa (mr.sci.dr. Deniz Bulja i dr. Odej Ali Abud) te dva neurohirurga (dr. Almir Džurlić i mr.sci.dr. Salko Zahirović), saopćio je KCUS.

U protekle četiri godine, primjetan je stabilan i značajan rast endovaskularnih tretmana, koji se najbolje može prikazati brojevima od sedam procedura tokom 2017. godine, 30 procedura naredne 2018. godine, 56 procedura u 2019. godini, pa sve do 78 enodvaskularnih procedura koje su uspješno izvedene tokom 2020. godine.

Urgentni i elektivni endovaskularni program, iako usporen, nije stao ni u ovom vremenu pandemije tako da je u prva tri mjeseca 2021. godine, na KCUS-u ovim pristupom uspješno tretirano već 20 pacijenata.

Iza uspješno obavljenih procedura stoje edukacije koje su članovi multidisciplinarnog tima obavljali u zapadnoevropskim zemljama uz superviziju od stručnjaka iz Kliničkog centra Ljubljana tokom prve dvije godine razvoja interventne neuroradiologije u Sarajevu.

Budući da je riječ o vrlo dinamičnoj oblasti medicine, kontinuirane edukacije su neophodne kako zbog kontinuirane ekspanzije dijapazona minimalno invazivnih procedura, tako dijelom i zbog novog i savremenog materijala čiji se dizajn skoro svakodnevno unapređuje, a kojim i KCUS raspolaže kada i drugi endovaskularni centri širom svijeta.

Multidisciplinarni aspekt

Prema riječima prof. dr. Sandre Vegar Zubović, direktorice dijagnostičkih disciplina KCUS-a, interventna neuroradiologija predstavlja relativno novu medicinsku subspecijalnost koja se još naziva i endovaskularna neurohirugija ili minimalno invazivna neurološka terapija.

– Multidisciplinarni aspekt kroz uticaj neuroradiologije, neurohirurgije i neurologije na razvoju i etabliranje ove subspecijalnosti je dovela do izvanredne vitalnosti i bogatstva ove medicinske oblasti, što je prilično unikatno u modernoj medicini – navela je prof. dr. Vegar Zubović.

Kako kaže mr. sci. dr. Bulja, procedure interventne neuroradiologije su u redu minimalno invazivnih tehnika. Preko malog reza na koži, a putem krvnih sudova (endovaskularno), dolazi se do patološke promjene (aneurizma, arteriovenska malformacija, tumor) u centralnom nervnom sistemu, regiji glave, vrata ili kičme, koja se zatim tretira.

– Endovaskularni tretman može da zamijeni ranije neizbježnu urgentnu ili elektivnu – planiranu hiruršku operaciju kod promjena na krvnim sudovima mozga i kičmene moždine. Kod tretmana tumora glave, vrata i kičme, endovaskularni tretman se najčešće koristi kao pomoćno sredstvo koje olakšava kasniju operaciju tumora kroz embolizaciju krvnih žila koje hrane tumor.

Endovaskularni tretman

Endovaskularni tretman se obavlja u opštoj anesteziji uz postojanje neuroradioloških intervencija kod kojih je pacijent budan (embolizacija kranijalnih, cervikalnih ili spinalnih tumora, embolizacija intraktabilnih epistaksi) ili može biti budan (tretman ishemijskih moždanih udara) – rekao je mr. sci. dr. Bulja.

On ističe da se prednosti endovaskularnog tretmana ogledaju u malom rezu kod tretmana, kraćem vremenu trajanja anestezije, smanjenju gubika krvi, traume za nervno tkivo, smanjenju potrebe za analgeticima poslije endovaskularnog tretmana, brže oporavku, kraće boravaku u bolnici i bržem vraćanju u normalne aktivnosti.

Prof. dr. Vegar Zubović naglašava da se prilikom dijagnostike ili prije svakog endovaskularnog tretmana radi digitalna subtrakciona angiografija – DSA zahvaćene regije tijela.

Stanja kod kojih se primenjuje endovaskularni tretman, a koji se rutinski u zadnjih nekoliko godina od multidisciplinarnog tima u KCUS-u izvode jesu rupturirane i nerupturirane moždane aneurizme, moždane arteriovenske malformacije, duralne arteriovenske fistule, kičmene arteriovenske pijalne i duralne malformacije, arteriovenske fistule glave i vrata, meningeomi, hipervaskularizirani tumori glave, vrata i kičme.

Američka asocijacija za moždane udare (ASA) preporučuje endovaskularni tretman kao prvu strategiju tretmana u odnosu na klasičnu neurohirurgiju kod rupturiranih i nerupturiranih cerebralnih aneurizmi (klasa dokaza I; jačina dokaza B).

Prof. dr. Vegar Zubović napominje da je interventna neuroradiologija u svijetu i zemljama regije zauzela značajno mjesto i u zbrinjavanju pacijenata s akutnim moždanim udarom.

– Nakon objave rezultata pet velikih kliničkih studija 2015. godine, dokazan je i dramatičan učinak endovaskularnog liječenja u poboljšanju kliničkog ishoda kod bolesnika s akutnim moždanim udarom zbog okluzije većih krvnih žila prednje moždane cirkulacije. Moždani udar inače predstavlja drugi najčešći uzrok smrtnosti na svijetu s više od šest miliona smrtnih sučajeva.

Revaskularizacija kod akutnog ishemijskog moždanog udara putem mehaničke trombektomije predstavlja standard zdravstvene njege kod ovakvih stanja u razvijenim zemljama. Tokom 2019. godine u 158 centara u Njemačkoj izvedeno je ukupno 13.840 procedura sa stopom uspještnosti od 88,4 posto.

Prateći svjetske trendove, KCUS je u pripremi da i ovu metodu uvede – istaknula je prof. dr. Vegar Zubović.