"U proljeće 1944, u trenutku završnice Drugog svjetskog rata, u jednom srpskom selu u toku je najveća pojedinačna akcija spasavanja američkih i savezničkih pilota u istoriji svjetskog vazduhoplovstva, poznata kao Operacija Halijard", prva je rečenica kojom se opisuje film koji je i prije prikazivanja izazvao brojne reakcije i polemike, a koji je banjalučkoj publici prvi put predstavljen sinoć.

Film je, prema opisu, priča o ideološkim raskolima, bratoubilaštvu i srpskoj nacionalnoj tragediji u kojem je istorijski događaj u fokusu, a u njegovoj pozadini saga tri brata i njihove porodice, razapete između Jugoslovenske vojske u otadžbini – Četničkog pokreta i Narodnooslobodilačkog pokreta – Partizana.

“Mislim da je ovo film o srpskom seljaku, sprskoj porodici. Vidimo šta se dešava sa srpskom porodicom i na koji način sve te ideologije zapravo utiču na njih, gdje su oni na jedan način i heroji, ali na drugi način i žrtve svega toga što se oko njih dešava, daju i brašno i konje i djecu i sve živo daju u to”, rekao je uoči prvog prikazivanja pred publikom, a nakon projekcije filma za novinare glumac Nikola Rakočević.

Ipak, suprotno ovo njegovom mišljenju, je mišljenje kritičara koji glasno negoduju i na sam pomen filma. Salve negativnih kritika dobilo je 29. izdanje Sarajevo Film Festivala zbog prikazivanja samo inserta filma, na šta su se bilježile i političke reakcije. Film “Heroji Halijarda” i prije nego što je u cjelosti prikazan na velikom platnu od dijela publike opisan je kao “četnička propaganda sa ciljem revizije istorije i pokušaj rehabilitacije Četničkog pokreta i Draže Mihajlovića”.

Burno su na prikazivanje inserata filma reagovali i iz SFF-a, a oštra je bila i reakcija gradonačelnice Sarajeva Benjamine Karić.

“Draža Mihailović je presuđeni ratni zločinac u Drugom svjetskom ratu, kao i Ratko Mladić i Radovan Karadžić tokom agresije 1992-1995. godine. Pokušaji rehabilitacije Draže Mihailovića i četničkog pokreta u Sarajevu su nedopustivi”, poručila je tada.

Film potpisuje režiser Radoš Bajić koji se uoči banjalučke premijere osvrnuo na osporavanja, kako će reći, jednog od najvećih projekata na kojem je ikada radio.

“Veoma je bitno i važno da ljudi vide ovaj film, zašto? Ne da ga vide zato da bismo mi kroz sam taj film plasirali neke zavereničke poruke ili ideje, da mi hoćemo nešto da ušićarimo, nego da vide ovaj film zato što će se samim tim razlikovati od svih onih koji nisu vidjeli ovaj film, a pritom su ga brže-bolje onako bjanko, sa maramom preko očiju diskvalifikovali i ocrnili”, rekao je Bajić dodajući potom da je “u srpskom etničkom korpusu vrlo bitno i važno da što više ljudi pogleda ovaj film, zato što mora mrena i katarakta sa očiju našeg naroda da se skine, ne zato da bismo rovarili po istoriji, jako je važno da se vidi jedna druga vizura utemeljena na istorijskoj istini”.

Inače, film je podijelio i američku diplomatiju na Balkanu. Premijeri “Heroja Halijarda” u Beogradu, prisustvovao je ambasador Sjedinjenih Američkih Država u Srbiji Kristofer Hil. Ambasador SAD-a u Bosni i Hercegovini na premijeru u Banjaluci nije stigao.

Dva mjeseca nakon SFF-a o reakcijama na prikazivanje inserata filma, sada reaguje i njegov autor Radoš Bajić. On tvrdi kako je početkom juna od SFF-a, dobio poziv na koji je odgovorio da film nije završen na šta su sa žaljenjem reagovali iz SFF-a sa tvrdnjom da računaju na prikazivanje filma naredne godine. I Bajić tvrdi da je, nakon toga, Telekom Srbije koji je jedan od producenata filma u okviru komercijalne prezentacije svojih projekata prikazao inserte filma koji su izazvali reakciju, koju je Bajić ocijenio politikantskom.

“Teško je to što su oni nama uradili i teško je to što ću ja reći, na nacionalno šovinističkim osnovama jer kako drugo protumačiti, već da je projekat napadnut zato što govori o jednom dijelu nesporne srpske istorije, gdje je između ostalog đeneral Mihajlović epizodna uloga”, kazao je Bajić tvrdeći potom kako voli Sarajevo u kojem je proveo svoje prve dane u karijeri i javno pozivajući gradonačelnicu Sarajeva i kritičare iz SFF-a da dođu u Beograd i pogledaju film, poručujući na kraju: “Halijard pobjeđuje”.

Glumac, producent i sin autora filma – Nedeljko Bajić priznao je da je, ono što se desilo filmu u Sarajevu, poremetilo planove ekipe na internacionalnom planu, ali uprkos tome, tvrdi, razgovara se o prikazivanju filma i premijerama u Čikagu i Vašingtonu.

Na internet stranici vazdušnih snaga SAD-a navode se pojedinosti o “Operaciji Halijard” u kojima stoji da su u ljeto 1944. godine četnici Draže Mihajlovića kontrolisali region oko sela Pranjani u centralnoj Srbiji, koju su okupirale nacističke snage. Iz pogođenih američkih bombardera B-17 iskakali su saveznički piloti.

“Mještani su se mjesecima brinuli za povrijeđene, skrivali ih od nacista i dijelili sa njima ono malo hrane koju su imali, navodi se u tekstu zračnih snaga SAD-a”, objavljenom u novembru 2016. godine povodom obilježavanja godišnjice ove misije.

Program N1 televizije možete pratiti UŽIVO na ovom linku kao i putem aplikacija za Android|iPhone/iPad