Tužioci su zatražili od haškog suda da pooštri kaznu bivšim čelnicima Službe državne bezbjednosti (SDB) Srbije Jovici Stanišiću i Franku Simatoviću Frenkiju, koji su prvostepeno osuđeni na po 12 godina zatvora zbog pomaganja zločina nad nesrbima u Bosanskom Šamcu 1992.

Drugog dana rasprave o žalbama na tu presudu, tužiteljka Lorel Bejg tvrdila je da Stanišić i Simatović moraju biti osuđeni kao učesnici u udruženom zločinačkom poduhvatu progona nesrba iz Hrvatske i BiH, 1991-95.

„Stanišić i Simatović su sve to vrijeme koristili resurse SDB – uključujući specijalnu jedinicu – da pomognu drugim srpskim snagama u etničkom čišćenju u okviru udruženog zločinačkog poduhvata čiji je cilj bilo trajno i nasilno uklanjanje nesrba iz dijelova Hrvatske i BiH“, rekla je Bejg.

Prema tužiteljki, prvostepeno vijeće pogriješilo je kada je, na osnovu izolovanih a ne sveobuhvatnih dokaza, utvrdilo da su Stanišić i Simatović znali za to zločinačko udruženje, ali da nisu učestvovali zato što nisu imali namjeru da čine zločine kao drugi učesnici.

Bejg je ocjenila da su sudije zanemarile dokaze o značajnom doprinosu optuženih zločinačkom poduhvatu, pogrešno se fokusirajući samo na direktnu povezanost Stanišića i Simatovića sa konkretnim zločinima.

Prema optužnici, u tom zločinačkom udruženju bili su predsjednik Srbije Slobodan Milošević, srpski lideri u Hrvatskoj i BiH, Željko Ražnatović Arkan i drugi.

Bejg je kao dokazano navela da su Stanišić i Simatović, u ljeto 1991, poslali Crvene beretke u istočnu Slavoniju u „kriminalnu operaciju etničkog čišćenja“ koje su, u okviru zločinačkog udruženja, sprovodile JNA i druge srpske snage.

„Nedosljednim“ i „nerealnim“, tužiteljka je nazvala zaključak iz prvostepene presude da je ta jedinica sprovodila samo „legitimne vojne aktivnosti“ usred operacije čija je svrha, po samom vijeću, bilo „nasilno premještanje“ hrvatskog stanovništva.

Kao dokaz o značajnom doprinosu Stanišića i Simatovića zločinačkom udruženju, tužiteljka je navela i to da su oni, po dokazima, finansirali Srpsku dobrovoljačku gardu Željka Ražnatovića Arkana u vrijeme kada su njeni pripadnici počinili zločine u Sanskom Mostu i na drugim mjestima, 1994-95. godine.

„Dokazi o tim isplatama uklanjaju svaku razumnu sumnju da su Stanišić i Simatović značajno doprineli zločinačkom poduhvatu“, budući da su te isplate omogućile učešće Garde u operacijama etničkog čišćenja, naglasila je Bejg.

Da su optuženi učestvovali u zločinačkom udruženju, tužiteljka je dokazivala i Stanišićevom izjavom da „ćemo istrijebiti sve Hrvate“, izrečene u jednom razgovoru s Radovanom Karadžićem.

Bejg je kao dokaz izdvojila i Simatovićev govor sa proslave godišnjice Jedinice za specijalne operacije 1997. u kojem je, pred Miloševićem i Stanišićem, potvrdio da su Crvene beretke učestvovale u tajnim operacijama širom Hrvatske i BiH.

Tužiteljka je zatražila od žalbenog veća da Stanišića i Simatovića proglasi krivim i za pomaganje i podržavanje zločina nad Muslimanima i Hrvatima u Sanskom Mostu, Doboju, Kninskoj krajini i Slavoniji, Baranji i zapadnom Sremu.

U nastavku rasprave, branioci odgovaraju na argumente tužilaštva, a priliku da se obrate žalbenom veću imaće i Stanišić i Simatović.

Prvostepenom presudom u junu 2021, Stanišić (72) i Simatović (72) proglašeni su krivim za pomaganje i podržavanje zločina – progona, ubistva, prisilnog premeštanja i deportacije – koje su u Bosanskom Šamcu, u aprilu 1992, počinile Crvene beretke.

Simatović i Stanišić prethodno, po presudi, počinioce zločina obučavali u kampovima SDB Srbije i uputili ih u BiH.

Prvostepeno vijeće je tada utvrdilo da nije dokazana krivična odgovornost optuženih za zločine u još četiri bosanske opštine i na više lokacija u Hrvatskoj.

Od izricanja presude, juna 2021, Stanišić i Simatović su u sudskom pritvoru u Sheveningenu.

Pravosnažna presuda Stanišiću i Simatoviću trebalo bi da bude izrečena do juna ove godine, najavila je predsjedavajuća apelacionog vijeća Grasijela Gati Santana.

Stanišića i Simatovića uhapsile su vlasti Srbije tokom operacije Sablja poslije ubistva premijera Zorana Đinđića 2003. godine. Stanišić je bio prebačen u Hag 11. juna, a Simatović 30. maja te godine.

U prvom pojavljivanju pred sudijom, obojica su izjavila da nisu krivi.

Prvo suđenje je počelo, posle jednog neuspešnog pokušaja, u junu 2009.

U maju 2013, Haški tribunal je prvostepenom presudom Stanišića i Simatovića oslobodio krivice za zločine u Hrvatskoj i BiH, 1991-95, za koje su bili optuženi.

Tužioci su uložili žalbu, a apelaciono vijeće Tribunala je u decembru 2015. poništilo prvostepenu presudu i naložilo novo suđenje koje je počelo u junu 2017, a završilo se novom prvostepenom presudom 30. juna prošle godine.

Stanišić je cijelo ponovljeno suđenje proveo na privremenoj slobodi u Beogradu zbog bolesti.

Kako su ranije utvrdili ljekari u Hagu i u Beogradu, Stanišić godinama pati od hronične bolesti organa za varenje (paučitis) i teške depresije.

Stanišić i Simatović su, odlukom suda, i tokom prvog procesa više puta bili privremeno puštani iz pritvora.

Sud je Stanišiću kao izdržani dio kazne priznao 1.934 dana koje je proveo u pritvoru od prvog hapšenja 2003. godine.

Branilac Holms juče je rekao da je Stanišić u pritvoru proveo već 2.471 dan.

Simatović je, kako piše u presudi, u pritvoru već izdržao 2.348 dana kazne.

Iz toga, po slobodnoj računici, proizlazi da je, do 30. juna prošle godine, Stanišić odslužio pet godina i četiri mjeseca, a Simatović šest i po godina od izrečene kazne od 12 godina zatvora.