Pitanja koja se često postavljaju kada je u pitanju virus je koliko bi vakcina mogla da obezbjedi dugoročan imunitet i da li je efikasnija od same infekcije?
Svaka infekcija u početku aktivira nespecifični urođeni imunološki odgovor, u kojem bijele krvne stanice pokreću upalu. Ovo je možda dovoljno za uklanjanje virusa. Ali kod produženih infekcija, adaptivni imuni sistem se aktivira. Ovde T i B-stanice prepoznaju različite strukture antigena izvedene iz virusa. T-ćelije mogu da otkriju i unište zaražene stanice, dok B-stanice proizvode antitijela koja neutrališu virus.
Tokom primarne infekcije, odnosno kada se osoba prvi put zarazi određenim virusom, adaptivni imunološki odgovor se odlaže. Potrebno je nekoliko dana pre nego što se imune ćelije koje prepoznaju specifični patogen aktiviraju i prošire kako bi kontrolisale infekciju.
Neke od ovih T i B stanica, nazvane memorijskim stanicama, opstaju dugo nakon što se infekcija izlječi. Upravo su ove memorijske stanice presudne za dugoročnu zaštitu.
U sljedećoj infekciji istim virusom, memorijske stanice se brzo aktiviraju i indukuju snažan i specifičan odgovor da blokiraju infekciju.
Vakcina oponaša ovu primarnu infekciju, pružajući antigene koji potiskuju adaptivni imuni sistem i generišući memorijske stanice koje mogu brzo da se aktiviraju u slučaju stvarne infekcije. Međutim, kako su antigeni u vakcini izvedeni iz oslabljenog ili neinfektivnog materijala virusa, mali je rizik od ozbiljne infekcije.
Bolji imunološki odgovor
Vakcine imaju i druge prednosti u odnosu na infekcije. One mogu da budu dizajnirane da fokusiraju imuni sistem protiv specifičnih antigena koji izazivaju bolje odgovore.
Na primjer, vakcina protiv humanog papiloma virusa (HPV) izaziva jači imunološki odgovor od zaraze samim virusom. Jedan od razloga za to je što vakcina sadrži visoke koncentracije proteina virusnog omotača, više nego što bi se desilo u slučaju prirodne infekcije. Ovo pokreće snažno neutrališuća antitela, što vakcinu čini veoma efikasnom u sprečavanju infekcije.
Prirodni imunitet protiv HPV-a je posebno slab, jer virus koristi različite taktike za izbjegavanje imunološkog sistema domaćina. Mnogi virusi, uključujući HPV, imaju proteine koji blokiraju imunološki odgovor ili jednostavno imaju sposobnost da izbjegnu otkrivanje.
Zapravo, vakcina koja pruža dostupne antigene u odsustvu ovih drugih proteina može nam omogućiti da kontrolišemo odgovor na način koji prirodna infekcija ne može.
Imunogenost vakcine
Koliko će vakcina biti efikasna u stvaranju imunološkog odgovora takođe se može fino podesiti. Sredstva koja se nazivaju adjuvanti obično pokreću imuni odgovor i mogu pojačati imunogenost vakcine. Pored toga, doza i način primjene mogu se kontrolisati kako bi se podstakli odgovarajući imunološki odgovori na pravim mjestima.
Tradicionalno se vakcine daju injekcijom u mišić, čak i za respiratorne viruse. Vakcina generiše tako snažan odgovor da antitijela i imune stanice dospevaju na površine sluzokože u nosu. Međutim, uspjeh oralne vakcine protiv poliomijelitisa u smanjenju infekcije i prenošenju poliomijelitisa pripisuje se lokalizovanom imunološkom odgovoru u crijevima, gdje se poliovirus razmnožava.
Slično tome, aplikovanjem vakcine protiv koronavirusa direktno u nos, na primer inhaliranjem, može doprineti jačanju imuniteta sluzokože u nosu i plućima, nudeći zaštitu na mjestu ulaska samog virusa.
Razumijevanje prirodnog imuniteta je ključno
Dobra vakcina koja poboljšava prirodni imunitet zahtjeva da prvo razumijemo svoj prirodni imunološki odgovor na virus.
Do sada su otkrivena neutrališuća antitijela protiv SARS-CoV-2 do četiri mjeseca nakon infekcije.
Prethodne studije sugerisale su da antitijela protiv srodnih koronavirusa obično traju nekoliko godina. Međutim, opadajući nivo antitijela ne dovodi uvek do slabljenja imunološkog odgovora.
Ono što je obećavajuće, nedavna studija otkrila je da su memorijske T-ćelije pokrenule reakcije protiv koronavirusa koji prouzrokuje SARS skoro dvije decenije nakon što su ljudi bili zaraženi.
Od 320 vakcina razvijenih protiv Covid-19, ona koja favorizuje snažan odgovor T- ćelija može biti ključ dugotrajnog imuniteta.
Program N1 televizije možete pratiti UŽIVO na ovom linku kao i putem aplikacija za Android|iPhone/iPad