Naučnici su otkrili direktne dokaze da su ljudi u Evropi koristili psihoaktivne droge tokom bronzanog doba, vjerovatno kao dio drevnih rituala.

Tragovi alkaloidnih supstanci koje potiču iz biljaka i za koje se zna da utječu na percepciju i izazivaju delirijum i euforiju, sačuvani su u pramenovima ljudske kose koji datiraju prije oko 3.000 godina. Istraživači su pronašli dlake zajedno s drugim pogrebnim artefaktima, u grobnoj pećini Es Càrritx na Menorci, jednom od Balearskih ostrva na istočnoj obali Španije u Sredozemnom moru, prenosi CNN.

Hemijska analiza otkrila je stimulans efedrin u dlačicama. Analiza je također otkrila atropin i skopolamin – oba su psihoaktivna jedinjenja koja mogu izazvati dezorijentaciju, poremećaj čula i živopisne halucinacije, objavili su istraživači u časopisu Scientific Reports.

Upotreba droga među ljudima je praksa za koju se zna da je stara hiljadama godina, zasnovana na tragovima koji su prethodno otkriveni u Euroaziji i Americi.

Ali u Evropi, prisustvo biljaka koje mijenjaju stanje uma na prahistorijskim nalazištima pružilo je arheolozima nepotpunu sliku; do sada su im nedostajali dokazi da su ljudi u drevnim zajednicama konzumirali biljke na taj način, rekla je glavna autorica studije Elisa Guerra-Doce, vanredna profesorica prahistorije na Univerzitetu Valladolid u Španiji.

Sa ovim novim otkrićima, “predstavljamo najranije dokaze o konzumiranju droga u evropskoj prahistoriji”, rekla je Guerra-Doce za CNN.

Pećina Es Càrritx je otkriven 1995. godine; njen ulaz je oko 25 metara od vrha litice, a unutar pećine postoji sedam odaja. Od 1400. godine prije Krista do 800. godine prije Krista to je bilo pogrebno mjesto i tu je sahranjeno više od 200 ljudi uključujući i djecu.

Međutim, neki leševi su dobili poseban tretman. Nakon što su dovedeni u pogrebnu pećinu, pramenovi njihove kose obojeni su u crveno, pažljivo su češljani i ošišani, a potom zapečaćeni u cijevi od rogova ili drveta. Na drugim grobljima na kojima je vršen ovaj ritual, ove posude su stavljane blizu tijela.

Ali u Es Càrritxu, 10 od ovih posuda – zajedno s drugim pogrebnim artefaktima – bilo je skriveno u drugoj komori, izvijestili su autori studije.

Pramenovi kose u cijevima bili su crvenkasti i izmjereni su do 13 centimetara, a istraživači su analizirali pramenove hemijskim razdvajanjem komponenti u dlačicama, a zatim identificiranjem molekula prema masi njihovih jona. Sve spojeve koje su otkrili proizvode biljke koje rastu na Menorci, kao što su đavolja zamka (Datura stramonium), bijela kokošinja (Hyoscyamus albus), mandragora (Mandragora automnalis) i bora (Ephedra fragilis).

Drevna konzumacija psihoaktivnih supstanci

Vizije nastale gutanjem skopolamina i atropina mogu biti “nasilne i neugodne”, kaže Dagmara Socha, istraživačica iz Centra za andske studije Univerziteta u Varšavi u Poljskoj. Socha, koja nije bila uključena u studiju, istražuje drevnu upotrebu spojeva koji mijenjaju percepciju i nedavno je opisala otkriće psihoaktivnih lijekova u drevnoj trofejnoj glavi žrtvovanog djeteta Nazca iz Perua.

Skopolamin i atropin se nalaze u biljkama iz rodova Datura i Brugmansia – obje su u porodici velebilja i korištene su u pretkolumbovskoj Južnoj Americi, rekla je Socha za CNN u e-poruci.

Na primjer, narod Chibcha, starosjedilačka grupa iz današnje Kolumbije, “koristila je infuziju Brugmansije za robove i žene mrtvih gospodara da bi otupili njihova čula dok su bili živi zakopani tokom pogrebne ceremonije”, rekao je Socha.

U zajednicama autohtonih šuara u Amazoniji, neposlušna djeca su disciplinovana davanjem soka zvanog maikua, napravljenog od cvijeća brugmansije. Tokom transa koji je uslijedio, svojeglavi mladići bi razgovarali sa svojim precima i naučili poštovati svoje starije, rekao je Socha.

Ali upotreba droga u prahistorijskim vremenima također je mogla biti ugodno iskustvo. Maje i Asteci u Mezoameriki koristili su Datura stramonium kao afrodizijak, dodala je.

Budući da su cijevi u pećini Es Càrritx na Menorci koje sadrže kosu pronađene u zapečaćenoj komori – netaknute od 800. godine prije nove ere – malo je vjerovatno da su jedinjenja unesena modernom kontaminacijom lokacije, rekla je Guerra-Doce. Umjesto toga, kosa je apsorbirala hemikalije nakon gutanja. Konzumacija droge trajala je skoro godinu dana prije smrti, na osnovu analize dužine niti.

Otkrića iz Es Càrritxa mogla bi također rasvijetliti kako je ritualna upotreba droga mogla definirati određene uloge u prahistorijskim evropskim društvima. Kako je samo dio pojedinaca u grobnoj komori farbao, ošišao i sačuvao kosu, možda su imali poseban status vezan za upotrebu psihoaktivnih biljaka, rekla je Guerra-Doce.

„Predlažemo da su možda postojali određeni ljudi — religiozni stručnjaci — koji su kontrolisali upotrebu ovih droga“, rekla je ona. “Svi ovi dokazi pokazuju da su možda određene osobe zaslužile ovaj tretman kose, a te osobe su bile one koje su konzumirale drogu.”

Ali za sada je taj zaključak samo hipoteza, dodala je.

“Da bismo to dokazali, morali bismo izvršiti više analiza na različitim pojedincima”, zaključila je Guerra-Doce.

Program N1 televizije možete pratiti UŽIVO na ovom linku kao i putem aplikacija za Android|iPhone/iPad