Spoj negiranja genocida u Srebrenici od bh. entieta Republike Srpske i Srbije sa “aktuelnom genocidnom agresijom Rusije u Ukrajini” naglašava “mračni obrazac historijskog revizionizma i poricanja”, piše dekan Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Sarajevu, Sead Turčalo. On navodi brojne primjere gdje se ispostavilo da je politika udovaljavanja predsjedniku bh. entieta Republike Srpske Miloradu Dodiku bila greška, te upozorava da se to ne sme dogoditi u vezi sa rezolucijom o Srebrenici koju razmatra Generalna skupštine UN-a.
Turčalo piše za Just Security da, dok Generalna skupština UN-a razmatra nacrt rezolucije kojom se 11. juli određuje danom sjećanja na genocid u Srebrenici, režim u RS-u, sa svojim saveznicima u Srbiji i Rusiji, “pojačava svoje prijetnje nasiljem i secesijom”. On objašnjava da ovo uključuje proteste na kojima su podignute zastave RS-a, Srbije i Rusije, te slike ruskog predsjednika Vladimira Putina.
“Ove slike naglašavaju rastući zloćudni uticaj Rusije u BiH”, navodi Turčalo.
“Kako rezolucija Ujedinjenih nacija nema za cilj da imenuje počinioce, koje su međunarodni sudovi već osudili, već da naglasi civilizacijski imperativ osude genocida i edukacije javnosti o njemu, žestoko protivljenje Republike Srpske i Srbije predstavlja duboki napor da se preoblikuju historijski narativi”, piše on, te dodaje da se “ova borba oko sjećanja i istine ne odnosi samo na prošlost; to je borba za dušu i budući pravac Bosne i Hercegovine i krhke regije Zapadnog Balkana, dovodeći u pitanje same temelje međunarodne pravde i historijske odgovornosti”.
Navodi da, uz podršku Srbije i sve više Rusije, predsjednik RS-a Milorad Dodik ne samo da odbacuje rezoluciju o Srebrenici, već dugo prijeti da će otcijepiti entitet od države, a već 2018. godine pozvao ruski motociklistički kluba, Noćne vukove, u nastojanju da stvori svoje vlastite snage sigurnosti.
On smatra da trenutno intenzivno protivljenje rezoluciji UN-a “naglašava uznemirujući savez na Zapadnom Balkanu koji nastoji da prekroji historiju i odbaci odgovornost za zločine iz prošlosti”.
Turčalo ističe da je javno mnijenje u Srbiji i RS-u “oblikovano kontrolom medija i dezinformacijama tako da odražava ovaj savez sa Rusijom i opštu opoziciju Zapadu”.
On navodi podatke da, u Srbiji, uprkos navodnim težnjama zemlje ka članstvu u Evropskoj uniji i zapadnim vrijednostima koje to predstavlja i zahteva, skoro polovina stanovništva (46 odsto) Rusiju smatra svojim najvažnijim saveznikom, daleko nadmašujući Kinu (14 odsto) i Sjedinjene Američke Države (2 posto). Štaviše, znatnih 36 odsto ispitanika u Srbiji vidi Sjedinjene Države kao najveću prijetnju njihovoj zemlji. Sličan osjećaj preovladava i u RS-u, gdje 89 posto pozitivno gleda na Rusiju, a 41,4 posto vjeruje da Sjedinjene Države imaju zloćudan utjecaj.
Posjete Kremlju i nova vlada u Srbiji
Turčalo piše da ovo snažno slaganje sa Rusijom nije samo pitanje javnog raspoloženja, već se ogleda u političkim interakcijama između lidera Srbije ili RS-a i Rusije.
Ističe da se Dodik u februaru sastao s Putinom po četvrti put od početka ruske invazije na Ukrajinu, “što je primjer dubokog međusobnog priznanja” a uključuje i dodjelu najvišeg priznanja RS-a Putinu.
“Ovaj odnos je omogućio Rusiji da se duboko ugradi u različite sektore u RS, uključujući politiku, sigurnost, religiju, kulturu, akademiju i medije. Otvoreno prihvatanje ruskog uticaja od strane režima u RS-u ilustruje strateški pristup, u kojem se vanjski utjecaj koristi za jačanje separatističkih ciljeva”, piše on.
Ističe također da su u novoj vladi u Srbiji dvije osobe, uključujući bivšeg šefa obavještajne službe Aleksandra Vulina, koji su pod sankcijama SAD-a i to dijelom zbog veza sa Rusijom.
Dalje upozorava da “protivljenje srpsko-ruskog saveza rezoluciji o Srebrenici u UN-u upečatljivo odjekuje retorikom i geopolitičkim manevrima koji su karakterizirali balkanske sukobe 1990-ih”.
Objašnjava da lideri iz Srbije i RS-a opisuju rezoluciju kao strategiju Bošnjaka koju podržavaju neprijateljske zapadne zemlje.
“Ključno je shvatiti da je ovaj stalni prkos nastavak sukoba drugim sredstvima – bitka koja se ne vodi oružjem, već kroz sjećanja i značenja. Dodik i predsjednik Srbije Aleksandar Vučić koriste ovu taktiku da ojačaju svoje lične pozicije, u obrascima koji prožimaju političke, ekonomske i kulturološke vene u njihovim geografskim domenim”, piše Turčalo.
Navodi da su ovi ukorijenjeni odnosi omeli napore Zapada usmjerene na promoviranje demokratskih standarda i integraciju BiH, Srbije i šire regije u Evropsku uniju i NATO.
Nedavni podaci istraživanja pokazuju nisku podršku punopravnom članstvu Srbije u NATO-u, i dalje jednocifrenu — trenutno samo 3 odsto. U međuvremenu, entuzijazam za evropske integracije je također opao — podrška u Srbiji je pala sa 50 posto u 2018. na 40 posto u 2024. U Republici Srpskoj podrška EU integracijama je smanjena za 11,1 posto sa 61,7 posto u 2021. na 50,23 posto u 2021. godini, dok je interesovanje za NATO integracije oko 24 posto.
“Za međunarodnu zajednicu, posebno zapadne zemlje, ovo je trenutak da preispitaju svoje strategije na Zapadnom Balkanu. U posljednjih 20 godina Dodikovih provokacija, Sjedinjene Države i njihovi evropski saveznici najčešće su odgovarali smirivanjem, pristupom koji je dosljedno propadao”, ističe Turčalo.
Kao primjer navodi pokušaje Ureda visokog predstavnika da pojednostavi zamršene i nefunkcionalne procese u vladi u BiH 2007. godine. To je naišlo na otpor i proteste u RS-u, što je dovelo do pregovora koji su poništili reforme.
“Incident je pokazao Dodikovu sposobnost da iskoristi prijetnje secesijom kao političko oruđe kako protiv domaćih tako i međunarodnih protivnika”, navodi on.
Još jedan značajan primjer koji navodi dogodio se 2011. godine, kada je Republika Srpska pokrenula “Strukturalni dijalog o reformi pravosuđa” pod prijetnjom referenduma. To je dovelo do smjene nezavisnih stranih sudija i tužilaca koji su bili postavljeni Dejtonskim sporazumom, koji je kao kompromis uspostavio ustavnu “entitetsku” podjelu. Ova smjena nezavisnih pravnika efektivno omogućilo tvrdokornoj vladi RS da uspostavi kontrolu nad svojim pravosudnim sistemom.
“Takvo opetovano smirivanje samo je podstaklo dalje zahtjeve i otpor, umjesto da promoviše stabilnost ili integraciju”, ističe on.
Navodi da bi, stoga, smirivanje Dodika u njegovom protivljenju rezoluciji Generalne skupštine UN-a o genocidu u Srebrenici predstavljalo grešku.
“U potezu koji odiše ranijim ustupcima, samo jedan dan nakon što je Dodik orkestrirao proteste u RS-u protiv rezolucije, zvaničnik EU koji radi na integraciji Bosne u EU sjeo je s Dodikom u okruženju u kojem je istaknuta zastava koja predstavlja RS, ali ne i zastava Bosna i Hercegovina”, navodi on.
Potreba za strategijom odvraćanja
Turčalo smatra da je sada potrebna “snažna strategija odvraćanja”.
On pozdravlja novoprošireni obim američkih sankcija iz oktobra protiv fizičkih i pravnih lica u Republici Srpskoj, uključujući Dodika, članove njegove porodice i bliske političke saveznike, navodeći da je to počelo efektivno ograničavati, pa čak i zaustavljati njihove finansijske aktivnosti.
Navodi da bi ekonomske sankcije, povećan broj vojnika EUFORa u BiH, pa čak i pozicioniranje brigade NATO-a u obližnjoj državi članici, kao što su Crna Gora ili Sjeverna Makedonija, moglo poslužiti kao “moćno sredstvo odvraćanja od secesionističkih ambicija i osigurati dugoročnu regionalnu stabilnost”.
Međutim, ističe da su neophodne i sankcije Evropske unije.
Dok je nekoliko pojedinačnih zemalja članica uvelo određene mjere, EU kao cjelina do sada je ograničila svoj odgovor na puku osudu prijetnji secesijom bez poduzimanja konkretnih akcija protiv uključenih političkih ličnosti, i to velikim dijelom zbog prijetnje mađarskog premijera Viktora Orbana da bi uložio veto na takve mjere.
Turčalo smatra da bi “asertivniji pristup EU pomogao učvršćivanju sveobuhvatnijeg međunarodnog stava protiv destabilizirajućih akcija na Zapadnom Balkanu”.
“Štaviše, jačanje vlastitih vojnih sposobnosti Bosne i Hercegovine i reafirmacija njenog puta ka članstvu u NATO-u su suštinski koraci. S obzirom da značajan dio bosanskohercegovačkog stanovništva sveukupno podržava integraciju u NATO, Zapad ne smije pokolebati u svojoj posvećenosti ovom cilju, koji ne samo da bi stabilizovao Bosnu, već bi poslužio i kao protivteža srpskom i ruskom miješanju”, ističe on.
“Rezolucija UN-a o Srebrenici je ključna tačka za međunarodnu politiku”
Turčalo objašnjava da je rezolucija o genocidu u Srebrenici u Generalnoj skupštini UN-a značajna za kontinuitet američke politike priznavanja stepena zločina koji su se tamo dogodili. Naime, da je počinjen genocide je potvrdio bivši američki predsjednik Bill Clinton, te u izjavi iz 2018. tadašnji državni sekretar Mike Pompeo, a nedavno i predsjednik Joe Biden. Osim toga, uoči 10. godišnjice genocida u Srebrenici, u junu 2005., i Senat SAD i Predstavnički dom usvojili su rezolucije u kojima se navodi “politika agresije i etničkog čišćenja koju provode srpske snage u Bosni i Hercegovini od 1992. do 1995. ispunjavaju termine koji definišu zločin genocida u članu 2. Konvencije o sprječavanju i kažnjavanju zločina genocida”. Deset godina kasnije, 2015. godine, Predstavnički dom SAD-a također je jednoglasno usvojio rezoluciju kojom se zločini u Srebrenici u julu 1995. godine proglašavaju genocidom. Ovo je bio odgovor Rusiji, koja je samo nekoliko sati ranije uložila veto na rezoluciju kojom se osuđuju masakri u Srebrenici.
“Rezolucija UN-a o Srebrenici na čekanju je više nego simbolična; to je ključna tačka za međunarodnu politiku i test odlučnosti u suočavanju ne samo sa sablastima prošlog nasilja već i sa hitnim prijetnjama današnjice. Za međunarodnu zajednicu je imperativ da pomakne dalje od kratkoročnih rješenja i usvoji strategiju koja čvrsto podržava pravdu, historijsku istinu i regionalnu stabilnost. Ovaj pristup nije samo preventivan, već je neophodan u izgradnji budućnosti u kojoj se takvi zločini nikada ne mogu poreći niti ponoviti”, navodi Turčalo na kraju.
Program N1 televizije možete pratiti UŽIVO na ovom linku kao i putem aplikacija za Android|iPhone/iPad
Kakvo je tvoje mišljenje o ovome?
Učestvuj u diskusiji ili pročitaj komentare