Prije više od tri decenije, zemlje centralne i istočne Evrope ponosno su proslavile oslobađanje od jednopartijske komunističke vlasti. Sada tom dostignuću prijeti opasnost iz dva pravca. S jedne strane, ruski pritisak na Ukrajinu i zahtjevi za preoblikovanjem evropskog bezbijednosnog poretka čine taj region zabrinutim zbog teško stečene nezavisnosti, ocijenjuje Financial times. Sa druge strane, piše list, neke zemlje doživljavaju urušavanje demokratije, degradaciju vladavine prava, duboko ukorijenjenu korupciju, organizovani kriminal i širok dijapazon postkomunističkog nacionalizma. Izgleda da će izbori 3. aprila u Srbiji i Mađarskoj pokazati da, barem u ove dvije zemlje, zloćudni unutrašnji trendovi neće skoro nestati, dodaje list.

Ove dvije države, kako navodi FT, imaju mnogo toga zajedničkog, uprkos tome što je Mađarska u EU i NATO, a Srbija nije.

Freedom House je u svom izvještaju o slobodi u svijetu za 2021. godinu obje zemlje kategorizovao kao „djelimično slobodne“.

Mađarski premijer Viktor Orban i predsjednik Srbije Aleksandar Vučić praktikuju oblik vladavine čvrstom rukom, prožet kulturnim konzervativizmom, prijateljstvom sa Rusijom i Kinom i snažnom podrškom dijaspori – Mađarima u Rumuniji, Slovačkoj i Ukrajini, odnosno Srbima na Kosovu i BiH.

Međutim, njegovanje bliskih odnosa sa predsjednikom Rusije Vladimirom Putinom ne znači da ni Mađarska ni Srbija podržavaju revizionizam Kremlja u Ukrajini i istočnoj Evropi uopšte. Obje zemlje zavise od snadbijevanja ruskim energentima, a Srbija posebno cijeni podršku Moskve njenoj politici kada se radi o problemu Kosova.

No, uprkos tome, Orban i Vučić su posljednjih dana jasno stavili do znanja da podržavaju nezavisnost Ukrajine.

Upadljive sličnosti Mađarske i Srbije na unutrašnjem planu

Kada se radi o unutrašnjim pitanjima, sličnost Mađarske i Srbije je upadljiva.

Jedna koja bi se mogla pokazati kao odlučujuća na aprilskim izborima je da Orban i Vučić privole medije i pravosuđe na svoju stranu i iskoriste državne resurse za svoje vladajuće partije.

Nesumnjivo, i jedan i drugi imaju značajnu podršku naroda, ali samo da bi bili sigurni, ukazuje FT, da će “nakrenuti” izbore u svoju korist i prije nego što ijedan Mađar ili Srbin glasa.

Iz tog razloga OEBS planira da pošalje posmatrače na parlamentarne izbore u Mađarskoj. Oni će nadgledati samo sprovođenje izbora, registraciju birača, njihovo eventualno zastrašivanje i kupovinu glasova, izveštavanje medija, finansiranje kampanji i proces prigovora i žalbi. Takve misije u zemljama EU su, u najmanju ruku, neuobičajene, navodi FT.

Posmatrači OEBS će takođe posjetiti Srbiju, u kojoj se istog dana održavaju predsjednički i parlamentarni izbori, kao i lokalni izbori za glavni grad i još neke gradove i opštine u zemlji.

Neko bi mogao da pomisli, navodi FT, da će imati više posla nego tokom kampanje za parlamentarne izbore 2020. godine, koje su opozicione partije bojkotovale u uzaludnom protestu koji je omogućio Vučićevoj stranci da na njima osvoji više od 60 odsto glasova izašlih birača.

“Opozicija nema šanse da pobijedi u trci u kojoj Vučić dominira…”

Ipak, ocjenjuje list, opozicija nema šanse da pobijedi u trci u kojoj Vučić dominira medijima, državnom upravom i javnim sektorom.

Međutim, dodaje FT, ne teče sve glatko za Vučića, koji drži sve poluge moći od 2014. godine, najprije kao premijer, a onda i kao predsjednik države.

Upravo zato što su parlamentarni izbori jednostrano nadmetanje, prava opozicija nema priliku da se pokaže u parlamentu, već u ponekad veoma velikim, gnevnim uličnim protestima.

Slične demonstracije primorale su vladu prošlog mjeseca da odustane od multimilijarderskog projekta iskopavanja litijuma sa rudarskom kompanijom Rio Tinto. Ako dođe do političkih promjena u Srbiji, građanski protesti mogu biti njihov glavni izvor.

Mađarska opozicija, pak, nada se da će, formiranjem šestopartijske izborne koalicije, moći da zbaci sa vlasti Orbana, koji je na čelu države od 2010. godine. Orban je to shvatio dovoljno ozbiljno da je glasače “zapljusnuo” smanjenjima poreza i davanja u vrijednosti od pet milijardi eura, navodi FT. On može da računa na ogromnu podršku od mađarske dijaspore u susjednim zemljama, kojima je njegova vlada dala državljanstvo, pravo da glasaju i velike olakšice.

Za EU, ovo je frustrirajuće vrijeme. Komesarka za vrijednosti i transparentnost Vera Jurova priznaje da Unija može malo da uradi ako izbori u Mađarskoj ne ispune standarde koji se očekuju od jedne zemlje članice. Mada, u nekom smislu, smatra FT, EU može samo samu sebe da krivi.

Dugo je Orbanu bilo lako jer je njegov Fides bio u glavnoj evropskoj parlamentarnoj grupi, desnog centra.

Sada je Fides van te grupacija, ali je Orban, kao i Vučić, u dobroj poziciji da ostane na vlasti.

Vladavine čvrstom rukom u centralnoj i istočnoj Evropi slabo se odražavaju na EU, ali kraj im se ne nazire, zaključuje FT.

Program N1 televizije možete pratiti UŽIVO na ovom linku kao i putem aplikacija za Android|iPhone/iPad