Jednog petka popodne u Omajadskoj džamiji u glavnom gradu Sirije, ujgurski borci su se pridružili hiljadama drugih vjernika na sedmičnoj molitvi – kao još jedna grupa uniformisanih pobunjenika. Od pada diktatora Bashara al-Assada, Ujguri su postali sve vidljiviji u Damasku, ali njihova budućnost u zemlji je nesigurna i mogla bi predstavljati prepreku za novu sirijsku vlast koja nastoji uvjeriti svjetske sile da može spriječiti strane borce da ugroze druge izvan njenih granica, piše Foreign Policy.
Tokom posljednje decenije, hiljade Ujgura stiglo je u Siriju iz Kine preko Turske. Danas ujgurski lideri u Siriji tvrde da njihova zajednica broji oko 15.000 ljudi, uključujući 5.000 boraca. Većina ih živi u gradu Idlibu, koji drže pobunjenici, ili u enklavama blizu grada Jisr al-Šugura. “Turkistanima”, kako ih mnogi Sirijci zovu, otvorili su škole, upravljaju benzinskim pumpama i restoranima. U lokalnim pekarama peku tradicionalni okrugli, debeli hljeb, koji se dopao i nekim njihovim sirijskim susjedima. Velika većina nema pasoše, ali, kao i ostali na teritoriji pod kontrolom pobunjenika, posjeduju lične karte, a stotine njih su upisani na Univerzitet u Idlibu, gdje je privremena vlada objavila da, kao i lokalni Sirijci, mogu pohađati studij besplatno.
Privremena sirijska vlada ih je uključila i u svoju zvaničnu vojnu strukturu, kao priznanje za ulogu koju su njihovi borci igrali u rušenju Assada – ratu koji je, prema riječima ujgurskih lidera, koštao života oko 1.100 Ujgura. U januaru su se stotine vojnih komandanata u uniformama okupile kako bi slušale prvi govor sirijskog lidera Ahmeda al-Sharaa nakon svrgavanja Assada, a među njima je bio i Abdulaziz Davud Hudaberdi, etnički Ujgur iz sela blizu Aksua u Kini.
Hudaberdi je stigao u Siriju 2012. godine i predvodi lokalni ogranak Turkistanske islamske partije (TIP), grupe kojoj pripada većina sirijskih Ujgura. Kao komandant 133. divizije pobunjenika, imao je ključnu ulogu u svrgavanju Assadovog režima i nagrađen je pozicijom brigadnog generala u sirijskoj vojsci, zajedno s još dvojicom Ujgura koji su postavljeni za pukovnike. Nekoliko stranih boraca dobilo je takve činove u novoj Siriji.
Kako piše FP, prisutnost TIP-a u Siriji mogla bi imati velike posljedice po budućnost zemlje, s obzirom na to da ona nastoji ukinuti međunarodne sankcije. Hayat Tahrir al-Sham (HTS), koji je predvodio borbu protiv Assada, a koji je u međuvremenu raspušten i uklopljen u novu vladu, nalazi se na listi terorističkih organizacija Ujedinjenih nacija. Kina je već nagovijestila da prisustvo grupa poput TIP-a i dalje obeshrabruje njenu podršku bilo kakvoj promjeni tog statusa.
“Kao da otvaraju kineske zatvore”
Kineski stavovi prema TIP-u, međutim, dolaze u sukob s kritikama načina na koji Peking postupa prema ujgurskoj manjini kod kuće, nakon izvještaja o masovnim zatvaranjima i optužbi da država vodi kampanju brisanja vjerskog i kulturnog identiteta tog naroda. Kineska politika u Xinjiangu – ili Istočnom Turkistanu, kako ga neki Ujguri nazivaju – izazvala je simpatije prema toj etničkoj manjini kod zapadnih vlada i ohrabrila dio ujgurske dijaspore da otvoreno poziva na nezavisnost od Pekinga, čak i ako to znači oružanu borbu. Za ujgursku dijasporu širom svijeta, TIP je prva uspješna borbena sila koja zastupa njihovu stvar.
“Ponosimo se njima”, izjavila je Rukiye Turdush, ujgurska akademkinja iz Kanade i bivša predsjednica Federacije Istočnog Turkistana u Kanadi. Kazala je da su joj prizori oslobađanja sirijskih zatvorenika iz zatočeništva dali nadu da će i Ujguri, koji se prema nekim procjenama u stotinama hiljada nalaze u kineskim zatvorima i tzv. kampovima za preodgoj, jednog dana biti oslobođeni. “Neki ljudi su rekli da su, kad su otvorili vrata Assadovih zatvora, mnogo plakali jer su osjećali kao da otvaraju kineske zatvore”, rekla je Turdush.
Kakvo je tvoje mišljenje o ovome?
Budi prvi koji će ostaviti komentar!