Turska se čvrsto zalaže za mir, stabilnost, dobrosusjedstvo i solidarnost na Balkanu i nudi rješenja za hronične probleme regiona jer “borba sa ekspanzionističkim nacionalističkim tendencijama i prevazilaženje problema koje stvara mikronacionalizam moguća je samo uz suverenu ravnopravnost država”, navodi u svojoj analizi profesorica na katedri za međunarodne odnose Univerziteta Kocaeli, Ilhan Kaya Ulger.

U tekstu koji je objavljila Anadolija, Ulger navodi da je Balkan je kroz historiju funkcionisao kao “tampon zona između Istoka i Zapada”.

“Granica između Bosne i Hercegovine i Hrvatske je stoljećima bila linija rascjepa gdje se susreću i razdvajaju Istok i Zapad, katolicizam i pravoslavlje, islam i kršćanstvo”, piše ona.

“Balkan je jedan od najsloženijih regiona svijeta u dijelu etničke pripadnosti, jezika, vjere i sekte. Zbog toga, ali i radi isticanja evropskog identiteta, EU posljednjih godina preferira koncept “jugoistočne Evrope” umjesto Balkana”, dodaje.

Duboko ukorijenjene veze sa balkanskim narodima

Ona navodi da je Balkan regija sa kojom Turska ima veoma bliske historijske, kulturne i humanitarne odnose.

“Zapadni dio Balkana bio je pod vlašću Turaka 200 godina, istočni dio 400-450 godina, a balkanski narodi su svoj najmirniji period proveli pod otomanskom vlašću. Balkanski narodi, koji su bili oslobođeni u svojim unutrašnjim poslovima zahvaljujući „osmanskom miletskom sistemu“, nisu se suočili sa asimilacijom. U stvari, nacionalizam, koji je došao do izražaja sa Francuskom revolucijom u 19. i 20. veku, uticao je na balkanske narode koji su sačuvali svoj identitet”, piše ona.

Navodi da su nakon raspada Austro-Ugarske i Osmanske imperije na Balkanu uspostavljene obje nacionalne države i savez država (Jugoslavija), koji “nisu negirali podidentitete naroda”.

Ankara podržava članstvo balkanskih država u EU i NATO-u

Ulger smatra da je Turska postala izuzetan akter na Balkanu kao prirodni rezultat ekonomskog rasta i raznovrsnosti vanjske politike u posljednjih 20 godina, ali i da je ova situacija dovela do različitih reakcija unutar i izvan regiona.

“Naročito zapadnim medijskim organizacijama nije prijatno zbog sve većeg uticaja Turske na Balkanu. Iako postoje kritike da Turska sprečava integraciju Balkana sa Zapadom, to ne odražava stvarnost”, piše ona, te tvrdi da je, u stvari, Turska pružila snažnu podršku balkanskim državama da se pridruže NATO-u radi regionalne sigurnosti i stabilnosti.

Također navodi da Turska pozitivno doživljava zemlje u regionu koje jedna za drugom uspostavljaju bliske odnose sa EU i ulaze u proces kandidature i pregovora.

“Jer Turska je od 1952. godine članica NATO-a, odbrambene organizacije sa sjedištem na Zapadu. Pridružila se Vijeću Evrope sa sjedištem u Strazburu, organizaciji za političku saradnju, odmah nakon njenog osnivanja. Prvi zahtjev za EU podnijet je 31. jula 1959. za vrijeme vlade Adnana Menderesa. Od tada radi na uključivanju u pokret za ekonomsku integraciju.”

Činjenica je da Turska posljednjih godina nije imala napetosti ni sa jednom balkanskom zemljom, izuzev Grčke.

“Posljednji put je došlo do sukoba između Turske i Srbije zbog građanskog rata u Bosni i Hercegovini i sukoba na Kosovu 1990-ih godina. Međutim, danas je Srbija jedna od zemalja sa kojima Turska ima bliske odnose na Balkanu. Turska također pridaje značaj dijalogu i saradnji sa Republikom Srpskom,” piše Ulger.

Navodi da je Milorad Dodik prisustvovao je Forumu diplomatije u Antaliji, koji je održan u Turskoj od 11. do 13. marta.

“Turski predsjednik Recep Tayyip Erdogan može se direktno sastati sa predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem i liderom bosanskih Srba Dodikom tokom eskalacije sukoba na Balkanu”, zaključila je.

Turska ne pravi razliku između balkanskih naroda

Ulger ističe da Turska pridaje veliku važnost očuvanju mira i stabilnosti na Balkanu, a Ankara podržava Dejtonski sporazum i Ahtisarijev plan, koji su dali nezavisnost Republici Kosovo. Također se protivila izolaciji Makedonije od strane Grčke nakon njene nezavisnosti i doprinijela integraciji zemlje u međunarodnu zajednicu i procesima članstva i kandidature u NATO i EU.

Turska je snažno ohrabrila ulazak Albanije i Hrvatske u NATO 2009. godine, Crne Gore 2017. i Sjeverne Makedonije 2020. godine, a nedavno je početak pregovora Sjeverne Makedonije i Albanije o punopravnom članstvu za pristupanje EU također smatran pozitivnim korakom u Turskoj, a Ulger smatra da svi ovi primjeri otkrivaju da aktivnosti Turske u regionu Balkana nisu izazov za Zapad.

“Turska stavlja naglasak na mir i stabilnost, dobrosusjedstvo i solidarnost na Balkanu i nudi rješenja za hronične probleme regiona jer borba sa ekspanzionističkim nacionalističkim (iredentističkim) tendencijama i prevazilaženje problema koje stvara mikronacionalizam moguća je samo uz suverenu ravnopravnost država. U tom kontekstu, Turska vodi računa da manjine koje žive unutar granica balkanskih država ne budu diskriminisane i da zaštiti identitet tih naroda”.

Navodi da, osim svojih diplomatskih misija, Turska također pruža ekonomsku, tehničku i humanitarnu pomoć balkanskim zemljama kroz poluzvanične institucije kao što su Turski edukativni centri, Instituti Yunus Emre, Turski Crveni polumjesec (Kizilay), Turska agencija za saradnju i koordinaciju (TIKA) i Uprava za katastrofe i vanredne situacije (AFAD).

“Obavljajući sve te aktivnosti, Turska ne pravi nikakvu razliku između Bosne i Hercegovine, Kosova, Albanije i Sjeverne Makedonije, sa kojima je tradicionalno u bliskoj saradnji, i drugih zemalja.”

Prioritet Turske je očuvanje mira i status quo

Zatim Ulger upoređuje politike drugih aktera prema Balkanu, te ističe da se može reći da EU prvo posmatra geografiju Balkana iz perspektive mogućeg proširenja. U suštini, balkanske zemlje, isključujući Kosovo i Bosnu i Hercegovinu, su ili članice EU ili kandidati za EU.

Može se reći da je uticaj SAD na Balkanu snažan u Bosni i Hercegovini, Sjevernoj Makedoniji i na Kosovu.

“Postoji korelacija između uticaja SAD na druge zemlje i članstva u NATO-u. Nakon članstva Turske i Grčke u NATO-u 1952. godine uslijedilo je pristupanje Slovenije, Bugarske i Rumunije 2004. Zatim su u NATO pristupile Hrvatska i Albanija, a zatim Crna Gora i Sjeverna Makedonija. Srbija, Kosovo i Bosna i Hercegovina ostale su tri zemlje koje nisu članice NATO-a na Balkanu. SAD takođe podržavaju pristupanje balkanskih zemalja EU.”

Ocijenjuje da politika Rusije prema Balkanu “ima za cilj da poveća svoj uticaj u celom regionu” i da Moskva u tu svrhu “ponekad koristi slavensku etničku pripadnost, a ponekad pravoslavlje”.

“Nedavno je Rusija pokušala da ojača svoju hegemoniju na Balkanu kroz zavisnost regiona od svog prirodnog gasa. Koristeći ova sredstva, Rusija usmjerava slavenske narode na Balkanu na separatizam i sukob. U tom kontekstu, to provocira bosanske Srbe i Srbiju da promijene status quo.”

Još jedan akter koji ulaže napore da poveća svoj uticaj na Balkanu je Kina, navodi ona. Nakon najave Inicijative Pojas i put, administracija Pekinga je podržala infrastrukturna ulaganja zemalja u regionu. Kineska administracija, koja je kupila grčku luku Pirej i podržala infrastrukturne projekte u Srbiji, želi da ojača svoju ekonomsku moć u regionu i da ga u budućnosti transformiše u političko polje.

“Kao rezultat toga, spektar odnosa Turske sa balkanskim državama, koji je tampon zona između nje i velikih sila, je širok i višedimenzionalan. Turska podržava članstvo balkanskih država u EU i NATO-u. S druge strane, aktivnosti Rusije usmjerene na narušavanje političke stabilnosti na Balkanu smatra prijetnjom miru.”

Na kraju Ulger navodi da Turska politika na Balkanu, “koja teži unapređenju i jačanju kulturnih, političkih, humanitarnih i ekonomskih odnosa sa balkanskim zemljama, pridaje značaj očuvanju regionalnog mira i političke stabilnosti”.