Jedno novorođenče umrlo je zbog drevnog obreda krštenja u Rumuniji. Užasna tragedija izazvala je debatu u toj zemlji o drevnim praksama i kontroverznoj ulozi Rumunske pravoslavne crkve.

Sveštenik je krstio šestomjesečnu bebu tzv. „pogružavanjem” u vodu, što znači da je bebu tri puta potpuno uranjao u vodu krstionice. Beba je u početku još vrištala, a onda je bivala slabija i usne su joj pomodrile. Zabrinuti roditelji su pozvali hintu pomoć. Bebu prebacuju na odjeljenje intezivne njege u obližnjoj bolnici, gdje narednog dana umire. Autopsija je pokazala da je u plućima bebe pronađeno oko 100 mililitara vode, kazao je ljekar.

Bilo je to stravično krštenje, koje je posljednje nedjelje u januaru održano u gradu Sučava na sjeveru Rumunije i koje je isto tako stravično i završilo. Očajne roditelje su od tada intervjuisali brojni mediji. Policija je pokrenula istragu protiv sveštenika, koji je krstio dijete zbog ubistva iz nehata.

Slučaj je dovoljno strašan da izazove ogromnu medijsku pažnju. Ali, rumunsko društvo u slučaju iz Sučava vidi više od šokantnog pojedinačnog slučaja. Jer, smrt bebe, koja je bila posljedica krštenja, izazvala je žestoku debatu u zemlji o načinu na koji se obavlja ceremonija krštenja. Između ostalog, 60.000 ljudi potpisalo je peticiju da su ukine potpuno uranjanje beba u krstionice.

Drevna crkvena vjerovanja

Ali, slučaj izaziva i sveopštu diskusiju o često spornoj ulozi Rumunske pravoslavne crkve (RPC). „U tragediji bebe iz Sučava ne radi se samo o jednom svešteniku i crkvenim ritualima, već uopšte o cijelom društvu”, napisala je na primjer poznata publicistkinja iz Bukurešta Joana Ene Dogioiu.

U Rumuniji su skoro svi građani pravoslavni hrišćani. Istina, većina sebe ne doživljava kao strogo religiozne, ali su često zarobljeni hrišćansko-tradicionalističkim načinom razmišljanja, posebno u ruralnim oblastima. A tamo je sveštenikova riječ često svetinja. Ali, i u gradovima ljudi se često savjesno drže brojnih hrišćanskih rituala – počev od godišnjeg osvještavanja kuća i stanova, preko krštenja do hodočašća.

Crkveno vjerovanje u Rumuniji ima kompleksnu pozadinu. Između ostalog, nikada historijski nije došlo do razdvajanje crkve od države, kao što se to desilo sa zapadnim zemljama od početka novog vijeka (op. red.: od XV stoljeća). Još u Ustavu Rumunije iz 1923. Rumunska pravoslavna crkva je bila neka vrsta državne crkve i imala primat nad ostalim crkvama. Uopšteno gledano, uticaj pravoslavne crkve u toj zemlji je veoma veliki i danas. U rangiranju institucija kojima se najviše vjeruje, Rumunska pravoslavna crkva u toj zemlji je već decenijama na jednoj od vodećih pozicija.

Skandalozni episkop Teodosije

Rumunska pravoslavna crkva sve do danas vodi glavnu riječ u mnogim društveno političkim oblastima, a prije svega u porodičnoj i obrazovnoj politici. Ona često zastupa neliberalne, hrišćansko-fundamentalističke i antimodernističke pozicije. I često na taj način polarizuje. Najgrlatiji u tom smislu je arhiepiskop Teodosije iz Arhiepiskopije Tomis u jugoistočnoj Rumuniji, koji je ujedno i najkonzervativniji crkveni lider u toj zemlji. Javnosti je upao u oči po brojnim aferama. Navodno je nekada bio i špijun Sekuritatee (nekadašnja rumunska tajna služba prim. red.). Posljednjih godina je više puta bio pred sudom zbog optužbi za korupciju, lažna svjedočenja i prevare, ali je svaki put oslobođen.

Krštenje u hladnoj vodi

Teodosije odbija da se bebe, umjesto što se tri puta potpuno uranjaju u vodu, prilikom krštenja samo poprskaju ili poliju vodom. Na desno-nacionalističkoj televiziji Antena3 arhiepiskop je izjavio da se potpuno uranjanje djece u vodu prilikom krštenja praktikuje dva milenijuma i da će tako ostati i u narednom milenijumu. On lično krsti djecu samo u hladnoj vodi, kako bi se duhovno „senzibilizirali” i kasnije ne bi više prehlađivali. Teodosije je indirektno roditeljima prebacio krivicu za smrt bebe. Rekao je da je nemoguće da se prilikom kratkotrajnog uranjanja proguta voda, već je, kaže, moguće da su roditelji „prehranili” bebu; dakle, kako je rekao, beba se udavila od majčinog mlijeka.

Teodosijeve izjave od kojih vam se diže kosa na glavi, već godinama pune naslovne strane. Važi za vođu crkvenih tvrdolinijaša, poricatelja korone i pravoslavnog fundamentalistu, prenosi DW.

Zvanični stav crkve u pogledu mrtve bebe je malo iznijansiraniji. Portparol RPC, Vasile Banesku je saopštio da je pod određenim okolnostima dopušteno da se beba ne uranja potpuno u vodu. Krštenje također može da se odgodi u slučaju problematičnog zdravstvenog stanja.

Kritički diskurs intelektualaca o crkvi

Kao i u ovom slučaju, crkveno rukovodstvo pod patrijarhom Danijelom često šuti o osjetljivim pitanjima ili bira manje kontroverzne riječi. Uopšteno gledano ono važi više za hrišćanski-fundamentalističko i da je na antimodernističkom kursu. Tako je crkva 2018. organizovala homofobni “referendum o porodici”, koji je na kraju zbog malog odziva građana (manje od 30 posto) proglašen nevažećim. Ali, bilo kako bilo tri i po miliona Rumuna je glasalo za tu incijativu, kojom bi se izričito zabranilo sklapanje istospolnih brakova. Također, crkveno rukovodstvo decenijama toleriše dio crkvenog klira, koji veliča hrišćansko-pravoslavni fašistički pokret legionara u vrijeme između dva rata. Pokret koji je bio odgovoran za mnoge svirepe antisemitske zločine.

Zbog polarizirajuće pozicije i aktivnosti pravoslavne crkve posljednjih godina se u jednom dijelu rumunskih kreatora javnog mišljenja etablirao kritički diskurs o crkvi, što je ranije bilo nezamislivo. Tako da sada komentatori i intelektualci tematizuju prepletenost crkve i države, korupcionaške afere sveštenika ili nedostatak socijalnog angažmana Rumunske pravoslavne crkve.

Također i u slučaju mrtve bebe nekoliko publicista je zahtijevalo da pravoslavna crkva konačno stigne u XXI vijek. Najjasnije se izrazio 104-godišnji i još uvijek aktivni filozof i esejista Mihai Sora. Na njegovoj Facebook stranici je napisao: „Jedno novorođenče je krhko stvorenje, snop od života i svjetlosti, a ne komad mesa, koji može da se vrti i okreće u uvjerenju da se time ispunjava‘ zadatak‘.”