S vraćanjem proširenja EU na politički dnevni red, Zapad ima priliku da revitalizuje svoju politiku prema Zapadnom Balkanu, a da bi postigle ovaj cilj, Sjedinjene Američke Države moraju preuzeti veće vodstvo zalaganjem za postupni proces pridruživanja i pojaćati svoje napore za smanjenje regionalnih tenzija unutar zemlje, navodi se u analizi koju je objavio Euroactiv.

Nicholas Lokker i Kristen Taylor istraživači u Transatlantskom sigurnosnom programu u organizaciji Center for a New American Security, podsjećaju da se ovog juna navršilo dvadeset godina od samita u Solunu 2003. godine, na kojem su lideri EU izjavili da je “budućnost Balkana unutar Evropske unije”.

“Ipak, dvije decenije kasnije, članstvo u EU za sve zemlje zapadnog Balkana, osim za Hrvatsku, ostaje neuhvatljivo, dok se region bori da prevaziđe uporne etničke tenzije i provede neophodne reforme za pristupanje”, pišu oni za Euroactiv.

Prema njihovom mišljenju, sada je na Zapadu da preuzme inicijativu i iskoristi trenutak kada se EU ponovo bavi pitanjem proširenja uslijed ruske invazije na Ukrajinu, a “da bi se iskoristio ovaj obnovljeni geopolitički zamah, ključno je veće vodstvo Sjedinjenih Država”.

Argumentuju da bi aktivni angažman Washingtona sada omogućio Evropskoj uniji da preuzme primarnu odgovornost za Balkan i vodi bez pomoći SAD u budućnosti.

Kako su SAD preuzele vodstvo

Lokker i Taylor navode da je, kao odgovor na sukob koji je izbio širom nakon raspada Jugoslavije 1991. godine, bivši ministar vanjskih poslova Luksemburga Jacques Poos tada proglasio da je to “čas Evrope, a ne čas Amerikanaca”, nadajući se da će potaknuti Evropsku uniju da preuzme vodstvo u svom susjedstvu.

Međutim, ova vizija se nikada nije ostvarila, a nakon što su evropski napori propali, Sjedinjene Države su, uprkos prvobitnoj nevoljnosti da se angažuju, preuzele dominantnu ulogu u regionu.

“Od nadgledanja NATO kampanja bombardovanja do posredovanja u Dejtonskom sporazumu, odlučna akcija Washingtona je uspostavila nemirni mir koji je od tada definirao zapadni Balkan”, ističu.

Smatraju da bi upravo dugoročni cilj zapadne politike prema regionu trebalo biti ostvarenje Poosove vizije, te da bi EU trebala preuzeti odgovornost za Zapadni Balkan dok se Sjedinjene Države sve više usmjeravaju svoju pažnju na druga područja svijeta, kao što je Indo-Pacifik.

“Paradoksalno, međutim, postizanje ovog krajnjeg stanja zahtijeva usklađeniji kratkoročni napor Washingtona da stabilizuje region”, ističu.

Najbolji način da se osigura ova stabilnost je pristupanje zemalja Zapadnog Balkana Evropskoj uniji, ističu oni, te navode da, iako se može činiti da je proširenje EU stvar koju treba riješiti Brisel, Sjedinjene Države imaju značajan ulog u tom procesu proširenja.

“Pored smanjenja rizika od sukoba, veća integracija sa Evropskom unijom će pomoći u poticanju prosperiteta, konsolidaciji demokratije i zaustavljanju ruskog uticaja u regionu. Uspješno proširenje će također ojačati geopolitički položaj EU, čineći je utjecajnijim partnerom Sjedinjenih Država. Štaviše, kada se Zapadni Balkan učvrsti unutar EU, Washington se konačno može osloboditi svoje uloge posrednika moći u regionu”, navode.

Ističu da, je “do tada, učešće SAD neophodno”.

Razlika između EU i SAD

Lokker i Taylor smatraju Evropskoj uniji nedostaje dovoljan diplomatski uticaj na Zapadnom Balkanu, kako zbog svoje dosadašnje prakse slabe posvećenosti integraciji regiona, tako i zbog neuspeha da se smisleno pozabavi nepriznavanjem Kosova u pet svojih država članica, što nazivaju “ozbiljnim udaracem kredibilitetu EU kod Prištine”.

Washington, s druge strane, ima “jedinstven legitimitet kao sagovornik sa vladama zapadnog Balkana zbog svoje historijske uloge u regionu i šireg statusa vodeće globalne sile”.

Sjedinjene Države bi, smatraju, trebale iskoristiti ovaj legitimitet kako bi unaprijedile integraciju Zapadnog Balkana u EU, a strategija bi trebala nadilaziti postojeću praksu korištenja proširenja EU i kao sredstvo nagrade ili kazne u cilju ispravljanja “eskalacijskog ponašanja”.

“Umjesto toga, trebalo bi da se sastoji od smislenih kratkoročnih koraka za promoviranje pristupanja regije EU”, ističu.

Šta SAD trebaju uraditi?

“Prvo, Washington bi trebao ohrabriti usvajanje postupnog procesa pristupanja koji eliminira binarnu razliku između članstva u EU i kandidature nudeći progresivno, ali reverzibilno učešće za buduće članice u politikama i institucijama bloka,” pišu Lokker i Taylor.

Smatraju da bi to omogućilo zemljama zapadnog Balkana da odmah uživaju u prednostima članstva u EU, “uz zadržavanje mogućnosti da Evropska unija kazni loše ponašanje”.

Također smatraju da bi izgledi za kratkoročne koristi vjerovatno podstakli zemlje zapadnog Balkana da normalizuju odnose i provedu reforme.

“Iako odgovornost za ovu odluku leži na Briselu, pritisak zemalja kandidata mogao bi pomjeriti iglu. Stoga, osim što podstiče lidere EU na postepeno pristupanje, Washington bi trebao iskoristiti svoj utjecaj na vlade zapadnog Balkana kako bi im predložio da zauzmu jedinstven stav u korist postupnog procesa integracije”, navode, te dodaju da je bitno da prelazak na postepeno pristupanje ne bi zahtijevao promjene u osnovnoj institucionalnoj strukturi EU, što ga čini održivom opcijom u kratkom roku.

Paralelno, Sjedinjene Države bi trebale povećati napore za smanjenje unutarregionalnih tenzija. Normalizacija odnosa između Kosova i Srbije posebno je ključna za deblokadu evropskog puta regiona, a smatraju da je ovo pitanje nešto gdje bi Washington mogao više da doprinese.

“Na primjer, Sjedinjene Države treba da potvrde svoju posvećenost Kosovu tako što će predložiti da budu domaćini sastanaka kontakt grupe između pet nepriznatih država članica EU kada se Priština posveti rješavanju trenutnih tenzija i bude pridržavala uslova trenutno nevažećeg Ohridskog sporazuma”, pišu Lokker i Taylor.

U međuvremenu, navode da bi Washington trebao da iskoristi nedavne događaje kako bi izvršio pritisak na Beograd da sprovede reforme.

“Sukob u Ukrajini otvorio nove mogućnosti na Balkanu”

“Dok je kruženje predsednika Srbije Aleksandra Vučića između Zapada i Rusije impozantna prepreka regionalnoj stabilnosti, invazija Moskve na Ukrajinu otvorila je prozor mogućnosti”, navode.

U tom smislu, predlažu da Washington ponudi odobravanje dodatnih sredstava kada se pregovori o normalizaciji nastave, te zaprijeti sankcijama ako Beograd odustane od svojih obaveza, “kao što je učinio blokiranjem nastojanja Kosova za pridruživanje Vijeću Evrope”.

Takva prijetnja bi mogla biti koordinirana sa EU i trebala bi “ciljati na elitu u Srbiji”, slično američkim sankcijama koje su prošle godine uvedene protiv Milorada Dodika u bh. entitetu Republici Srpskoj, kao i na ekstremno desničarske grupe koje su povezane s Rusijom.

“Iako se Washington može plašiti da bi kažnjavanje Srbije moglo da je približi Moskvi, veća briga bi trebalo da bude to što dopuštanje zemlji da igra na obje strane ohrabruje Vučića i druge nacionalističke lidere na Zapadnom Balkanu”, upozoravaju.

“Pošto Zapad shvaća važnost popunjavanja geostrateških vakuuma nakon ruske invazije na Ukrajinu, ne može sebi priuštiti neuspjeh u integraciji zemalja Zapadnog Balkana u EU. Ali dok je pristupanje EU najbolje obećanje za buduću stabilnost regiona, put ka članstvu ne može utrti sama Evropska unija. Da bi garantovale da mogu da posvete energiju negdje drugdje kada je to najvažnije u godinama koje dolaze, Sjedinjene Države moraju shvatiti da, za sada, ostaju nezamjenjive na Balkanu”, navode na kraju.

Program N1 televizije možete pratiti UŽIVO na ovom linku kao i putem aplikacija za Android|iPhone/iPad