Stanovnici sela Jamena na krajnjem jugozapadu Vojvodine, na tromeđi između Hrvatske, odnosno EU, Bosne i Hercegovine i Srbije se nadaju kako eventualni skori ulazak Hrvatske u Schengen neće poremetiti njihov život koji se prije nešto više od dvije decenije, kada su međurepubličke postale međudržavne granice, već jednom drastično promijenio.
Iako se nalazi u Srbiji do Jamene udaljene 50-tak kilometara od sjedišta lokalne administracije u Šidu, jedinim kopnenim putem stiže se tako što se teritorijalno dva puta ulazi u Republiku Hrvatsku, odnosno EU.
Osim toga, na nekoliko lokaliteta međudržavna granica je zapravo cesta koja je sa jedne strane u Hrvatskoj, a sa druge u Srbiji.
Mještani Jamene nekada su se redovno posječivali i družili sa svojim komšijama u hrvatskim selima Strošinci i Račinovci. Sada pričaju preko kanala dok jedni obrađujući njive sa hrvatske, a drugi sa srbijanske strane.
Zbog četiri kilometra razdaljine prelaze 75
Da bi se sada zvanično posjetili građani sa jedne ili druge strane moraju preći 75 do 80 kilometara preko najbližeg međudržavnog graničnog prelaza između Hrvatske i Srbije u Batrovcima. Jer, iako je Jamena od Račinovaca udaljena četiri kilometra, a do Strošinaca još i manje, zbog nepostojanja graničnog prelaza prelasci granice su nemogući. Svaki pokušaj prelaska granice bio bi ilegalan. U to se uvjerila i ekipa Anadolu Agency koja se morala zaustaviti sa sjeverne strane sela Jamene na oko kilometar od sela Strošinci jer betonske ploče upozoravaju da se radi o međudržavnoj granici.
S obzirom da Hrvatska “ulazi” i na cestu, nisu rijetki slučajevi da policija te države patrolira dijelom puta koji spaja Jamenu sa administrativnim sjedištem lokalne uprave u Šidu. No, žitelji vele da većih problema nema, odnosno da do sada niko nije sankcionisan jer je vozio “hrvatskim dijelom ceste”.
Slično je i sa zapadne strane sela. Nakon prvih seoskih njiva u Jameni dolazi se također do betonskih ploča koje upozoravaju da se radi o međudržavnoj granici. Čak je postavljena i tabla sa upozorenjem da se radi o Republici Hrvatskoj i državnoj granici. Nešto dalje je osmatračnica.
Specifičnost Jamene je da sa južne strane to područje srbijanske teritorije graniči i sa Bosnom i Hercegovinom. Zahvaljujući ljubaznosti graničara Republike Srbije došli smo do obala rijeke Save preko koje skela povezuje Jamenu sa susjednim selom Crnjelovom u BiH.
No, iz Srbije u Bosnu i Hercegovinu skelom se ne može jer sa bh. strane graničari nemaju pečata za evidentiranje ulaska, što ukazuje da se radi o malograničnom prijelazu samo za stanovnike u pograničnom području
Gdje god kreneš na ivici ilegale
Naš vodič kroz Jamenu bio je stanovnik Mirko Cvijanić sa kojim smo razgovarali na graničnom pojasu prema selu Strošinci, u Republici Hrvatskoj.
“Moramo ići na Batrovce na autoput da bi otišli tamo, a to je oko 75 – 80 kilometara. A, 3,5 kilometara od sela do sela. Čak od centra sela do tamo ima kilometar, a mi ne možemo da odemo. Niko neće da otvori granicu. Kod nas je njiva uz njivu – međa. Nemamo problema s njima, jedni rade s jedne, a drugi s druge strane“, priča Cvijanić.
Navodi da im je “novi režim” prelazaka granice uveliko otežao život. Koliko su žitelji Jamene izolirani od ostataka svijeta, posebno Hrvatske sa kojom graniče najbolje govori podatak da Mirko do sada nije otišao na grob tetki i tetku koji su ukopani u Hrvatskoj, samo nekoliko kilometara od njegovog mjesta. Da bi legalno došao na tu lokaciju potrebno je da prevali najmanje dvadeset puta duži put.
I dok se u Hrvatsku “ne može” kaže da je sa odlascima skelom u BiH nešto bolje.
“Ima skela. Za Đurđevo (Đurđevdan) sam bio u BiH. Ja nisam zločinac kada bio niti ću kada biti. Želimo da otvorimo granice. I da otvorimo i ove kopnene puteve ka Hrvatskoj“, navodi Cvijanić.
Selo odumire
Predsjednik Savjeta Mjesne zajednice Jamena Zoran Brmbota navodi da je selo što se tiče Hrvatske “zatvoreno”.
“Morali smo se priviči. Takav je to sistem, mada smo se posećivali redovno. Imali smo čak i vezu iz Beograda preko Jamene. Išli smo u Brčko, Novi Sad, mogli smo prolaziti svugde. Imali smo redovne linije sa Šidom. Sada imamo samo jednu liniju izjutra za i poslijepodne iz Šida. Ostale su ukinute, granice zatvorene“, naglašava Brmbota.
On je kazao da se prema Hrvatskoj ne može ići, osim preko Batinovaca, jer nemaju ni malogranični ni bilo kakav drugi prelaz.
Zemlju ne mogu da obrađuju jer nemaju prelaze pa su je dali u zakup i tako “riješili probleme”.
U selu se, kaže, predsjednik Savjeta Mjesne zajednice Jamena, živi veoma teško.
“Sada je oko 1.000 žitelja. Dosta je pomrlo, odselilo se. Svadbe i veselja su vrlo rijetka. Više ima žalosti. I djece se rađa malo, jedno – dvoje godišnje, tako da selo odumire. Trebala bi nam neka ulaganja, da se neka fabrika napravi. Mi smo na lijepom položaju, na tromeđi sa svima možemo da komuniciramo. Sprečava nas trenutno stanje“, priča Brmbota.
Iako postoji skela na Savi ni to baš nije posve uređeno. Brmbota kaže da skela ne radi noću i da postoji određeno vrijeme kada se mora krenuti.
Jačanje privrednih i poljoprivrednih kapaciteta i otvaranje granica, ponajprije sa Hrvatskom promijenio bi, smatra predsjednik Savjeta Mjesne zajednice Jamena život sela.
“Narod bi se posjećivao i družio. Postoje veze i od prije rata ljudi koji se poznaju iz Hrvatske i iz Srbije. Sada su to telefonske veze, ne viđaju se. Viđaju se jedino na Šidskom vašeru jednom godišnje. Daleko je put da odu jedni kod drugih, ali bilo bi poželjno da se otvori neki malogranični prelaz sa Hrvatskom, da se narod posjećuju. Imamo prolaz, kada bi se otvorio bilo bi više komunikacije, saobraćaja, svega više“, navodi Brmbota.
Opština pomaže koliko može
Zamjenik predsjednika Opštine Šid Srđan Malešević, navodi kako lokalna administracija pomažestanovnicima Jamene koliko je u njihovoj moći.
“Prošlo je već više godina od kada su to različite države. Kada smo bili u jednoj državi ta se neka specifičnost opštine Šid na tromeđi tada nije ispoljavala. Poslije ratova smo se našli u situaciji da se bukvalno nalazimo na tromeđi. Jedina saobraćajnica koja veže Jamenu sa ostatkom opštine jednim dijelom prolazi i kroz teritoriju Republike Hrvatske, odnosno EU. Međutim, stanovnici nemaju nikakvih problema. Ne pravi se neki problem oko toga za sada. Njihov najveći problem, kao i naš, je što smo dosta razuđeni, a to zakoni ne prepoznaju”, navodi Malešević.
On je kazao da zdravstvo ima probleme, kao i čitava zajednica zbog razuđenosti, jer su površinom jedna od najvećih opština u Sremu.
“Kao da su zakoni pisani za neke opštine sa većim brojem stanovnika, ali sa manjom površinom. Što se tiče same Jamene opština Šid pomaže to selo zbog stanja koje je bilo prošle godine, a u pitanju su bile poplave. Jamena je jedino mjesto u Vojvodini koje je pretrpilo poplave. Pokazali smo prošle godine koliko kao opština možemo biti solidarni. Svi kapaciteti opštine tih nekoliko mjeseci su bili usmjereni na to selo i otežavalo nam jeste to dosta što je 50 i nešto kilometara od centra opštine“, navodi zamjenik predsjednika Opštine Šid.
Jamena je prošle godine u majskim poplavama gotovo uništena, jer su se dvije trećine sela nalazile pod vodom.
“Mi kao opština gledamo da njima olakšamo život i finansiramo sve one stvari koje su normalne u Srbiji u 21. vijeku. Što se tiče zdravstvene zaštite selo ima ambulantu, stalno zaposlenog doktora, medicinsko osoblje. Što se tiče društvenog života pomažemo sportskom, fudbalskom klubu koji tamo postoji, pomažemo udruženje žena preko konkursa, lovačko udruženje, kulturno-umjetničko društvo, tako da gledamo da im malo olakšamo onoliko koliko možemo našim budžetom koji je sigurno nedovoljan”, ističe Malešević.
Opština Šid plaća prevoz đacima osnovnih i srednjih škola i Jamene. Malešević kaže da autobus ne ide onoliko često koliko bi stanovnici željeli, jer vozi ujutro iz Jamene i poslijepodne nazad.
Do pijace u Novom Sadu duplo dužim putem zbog granice
Zamjenik predsjednika Opštine Šid objašnjava zašto bi stanovnici Jamene mogli imati problema zbog ulaska Hrvatske u Schengen.
“Može biti sigurno problem. Ako se bude striktno vodilo računa o teritoriji i da put pripada jednoj državi, a ne drugoj, odnosno jednom sistemu, a ne drugom može doći do problema gdje ćemo mi biti prinuđeni ili da pravimo put ili da ga za određenu razdaljinu na našoj teritoriji pomjeramo. To će sve morati da se radi na nivou države. Mi ćemo kao opštinske vlasti gledati da olakšamo ljudima u Jameni život ako bude nekih problema. Ali, videćemo šta vrijeme nosi”, navodi Malešević.
Jamena jeste specifikum ne samo u Srbiji nego i na Balkanu jer se nalazi na graničnom prostoru tri države, ali problemi oko granične linije vidljivi su i u ostalom dijelu Vojvodine, odnosno Srbije.
Tako poljoprivrednici svoju robu iz Šida do pijance u Novom Sadu moraju da prevezu kroz Hrvatsku i onda opet uđu u Srbiju.
“Ukoliko idete kao putnik nije neki problem, dosta su fleksibilni. Ukoliko je u pitanju roba mora da se prođe sva procedura koja je normalna u EU tako da se mnogi od naših ljudi odlučuju da idu putem koji je duplo duži. Putem od Šida do Novog Sada preko Iloka je 75 kilometara, a sremskom stranom preko Sremske Kamenice je oko 110 kilometara. Jeftinije i bolji bi bilo da se bez nekih problema pređe ova granica, ali tako je sada. Da li će Srbija uči u EU ili neće to ćemo videti. Ali, tek tada bi se rešio taj problem”, navodi Srđan Malešević, zamjenik predsjednika Opštine Šid.
